۸ نکته برای پیدا کردن ایده استارتاپی سلامت

چطور یک ایده استارتاپی سلامت پیدا کنیم؟ برای اینکه به این سوال جواب دهیم، اول باید بدانیم منظور از ایده استارتاپی چیست. ایده استارتاپی، ایده‌ای برای کسب‌ و کار است که نوآورانه، تکرارپذیر و مقیاس‌پذیر باشد.

فرض کنیم شما تصمیم می‌گیرید کارگاه تولید ماسک بهداشتی راه‌اندازی کنید و بعد هم ماسک‌هایتان را که با نمونه‌های موجود در بازار تفاوتی ندارد، با روش‌های معمول به بازار عرضه کنید. در این صورت، شما ایده‌ای برای کارآفرینی در سر دارید، اما ایده‌تان استارتاپی نیست. حال فرض کنیم، شما به فکر تولید ماسکی بهداشتی هستید که یک یا چند اشکال ماسک‌های موجود را رفع کند، مثلا مرطوب نشود، طول عمرش چند روز باشد یا بدون فشار آوردن به صورت، مانع ورود هوا از اطراف شود. در این حالت، ایده شما می‌تواند یک ایده استارتاپی سلامت باشد.

البته، تعریف‌های متنوعی درباره استارتاپ ارائه شده و مرز مشخص و واضحی بین ایده‌های استارتاپی و سایر ایده‌های کسب‌وکار وجود ندارد. اما نوآوری، جزء ثابت ایده‌های استارتاپی است.

چطور ایده استارتاپی سلامت پیدا کنیم؟

به دنبال ایده استارتاپی نگردید

بله، درست است، به دنبال ایده استارتاپی سلامت نگردید. وقتی می‌خواهید مستقیم به ایده برسید، نه تنها به ایده‌های بدی می‌رسید، بلکه به شکل گمراه‌کننده‌ای آن ایده‌ها به نظرتان خوب می‌آید. ایده شما، باید بتواند یک مشکل مهم را رفع کند. پس به جای اینکه تلاش کنید ایده‌های استارتاپی خلق کنید، به دنبال مشکلات بگردید. سعی کنید مسئله‌های مهمی را که در ساختار سلامت کشور وجود دارد، پیدا کنید.

اگر آن مسئله‌ را خودتان تجربه کرده‌اید، یک گام جلوتر هستید. در این صورت می‌توان گفت روی یک مشکل واقعی دست گذاشته‌اید، چون حداقل یک‌نفر (خودتان) آن را تجربه کرده. البته، به شرطی که این مشکل، واقعا برای شما آزاردهنده بوده باشد. نه اینکه تمام اتفاقات گذشته خود را در جستجوی مشکل زیر و رو کنید و در نهایت روی موضوعی دست بگذارید که «اگر طور دیگری بود، کمی حس بهتری داشتید.»

مشاهده‌گر خوبی باشید

برای اینکه بتوانید یک مشکل واقعی را پیدا کنید، باید مشاهده‌کننده خوبی باشید. باید از ساختار بهداشتی درمانی و روند انجام اقدامات سلامت مطلع باشید تا بتوانید جاهای خالی و نقص‌ها را تشخیص دهید. اینجاست که اگر دانشجوی علوم پزشکی یا از اعضای کادر بهداشت و درمان باشید، می‌توانید چندین و چند مشکل اساسی و عمیق را به راحتی پیدا کنید. مشکلاتی که ممکن است از دید دیگران پنهان بمانند.

البته، اگر شما فقط مصرف‌کننده خدمات سلامت هستید، معنی‌اش این نیست که نمی‌توانید مشکلات مهم را پیدا کنید. فقط لازم است بیشتر بگردید و یادتان باشد به مشکلات پیش پا افتاده راضی نشوید. کافی است یک‌بار به مطب، درمانگاه و داروخانه مراجعه کرده باشید تا بتوانید صدها فرآیند را که می‌توانست بهتر از این باشد نام ببرید. طبیعی است، چون همیشه جا برای بهتر شدن هست. اما خیلی از اوقات، موضوعاتی را که مسأله‌ای مهم و دردی واقعی هستند در این مشاهده‌های ساده نمی‌توان پیدا کرد.

برای اینکه بتوانید مشکلات را پیدا کنید، لازم است روند طبیعی امور را بدانید. یک راه خوب برای اطلاع یافتن از اتفاقات و روند کارها، صحبت کردن با افرادی است که در قسمت‌های مختلف سلامت کار می‌کنند. با دوستان و آشنایان دور و نزدیکی که شغلی مرتبط با بهداشت و درمان دارند صحبت کنید. بهتر است گفتگویتان را با مشکل شروع نکنید، چون در این‌صورت به ذهن آنها جهت می‌دهید و اطلاعات کاملی به دست نمی‌آورید. وقتی از آدم‌ها درباره مشکلاتشان می‌پرسید، جوابی که به شما می‌دهند از فیلتر ذهنی آنها رد شده. آنگاه شما را با بخشی از واقعیت مواجه می‌کنند که به نظر آنها نامناسب می‌آید.

در گفتگو با افراد، سوال‌های باز و کلی درباره کارشان بپرسید و خوب گوش کنید. بعد در مورد بخش‌هایی از صحبت‌هایشان که توجهتان را جلب کرده یا جرقه‌ای در ذهنتان زده، کنجکاوی کنید.

از تکنولوژی به ایده نرسید

ممکن است شما در یک تکنولوژی خاص، مثل بلاک‌چِین یا اینترنت اشیا مهارت داشته باشید. آن‌وقت با خودتان فکر کنید، حالا که سلامت، آینده روشنی دارد، ببینم از حیطه مهارتم در سلامت چه استفاده‌ای می‌توانم بکنم. اگر با چنین ذهنیتی به دنبال ایده بگردید، اغلب به یک ایده بد می‌رسید. از تخصصتان به زور برای سلامت لباس ندوزید. اول مشکل را پیدا کنید و بعد، به این فکر کنید که کدام تکنولوژی یا نوآوری بهتر می‌تواند این مشکل را حل کند. حالت ایده‌آل این است که از تکنولوژی‌های مختلف سررشته مختصری داشته باشید. در این صورت، می‌توانید برای مسئله‌هایی که می‌بینید راه حل مناسب‌تری ارائه دهید.

منظور این نیست که سعی نکنید از توانایی‌های خود در استارتاپتان استفاده کنید. اینکه شما بنیان‌گذاری باشید که توانایی توسعه فنی کسب‌وکار را دارد، مزیت بزرگی برای شما محسوب می‌شود. منظور این است که مطمئن شوید راهکار شما با مسئله مورد نظرتان متناسب است. اگر فکر می‌کنید متناسب نیست، آن ایده را کنار بگذارید و به دنبال مسئله دیگری بگردید.

استارتاپ‌های سلامت را رصد کنید

استارتاپ‌های سلامت دنیا را رصد کنید. هرچقدر استارتاپ‌های بیشتری را ببینید، بهتر است. اگر درباره تکنولوژی‌های روز سررشته ندارید، آشنایی با استارتاپ‌های سلامت می‌تواند این ضعف را پوشش دهد. شناخت استارتاپ‌ها باعث می‌شود راهکارهای مختلفی را که برای حل یک مسأله ارائه شده ببینید. همچنین متوجه می‌شوید از هوش مصنوعی، واقعیت مجازی یا هر تکنولوژی دیگر، چه استفاده‌هایی در حوزه سلامت می‌شود. پس به شما وسعت دید می‌دهد و به این ترتیب، زمینه شکل‌گیری ایده‌های بهتر را فراهم می‌کند.

هدف این نیست که ایده‌ای را که جای دیگری از دنیا موفق بوده،  انتخاب و به همان شکل، اجرا کنید. فرهنگ، شرایط کشورها و ساختار نظام سلامتشان، تفاوت عمده‌ای با یکدیگر دارد و همین موجب می‌شود نتوان موفقیت یک ایده را در بسترهای مختلف تضمین کرد. پس در بررسی استارتاپ‌ها، توجه خود را فقط به مقدار جذب سرمایه یا سایر ملاک‌های عام موفقیت معطوف نکنید. به رویکردی که نسبت به مسأله اتخاذ کرده‌اند و روشی که برای خلق ارزش پیش گرفته‌اند هم دقت کنید. حتی ممکن است از یک استارتاپ شکست‌خورده نکات بیشتری یاد بگیرید، تا یک استارتاپ موفق. زمانی که موفقیت زبانزد می‌شود، دیدن مسیر طی شده و پیدا کردن پستی و بلندی‌ها پشت سر گذاشته‌شده دشوار است.

برای ذهن خود چارچوب نگذارید

هنگامی که برای انتخاب ایده، شرایط خاصی در نظر می‌گیرید، ناخودآگاه تعدادی از ایده‌هایی را که ممکن بود خوب باشند از دست می‌دهید. زیرا ذهن انسان، نمی‌تواند در آن واحد، ایده‌ها را از چندین جنبه بررسی کند. پس ذهنتان فقط شرایطی را که تعریف کرده‌اید در نظر می‌گیرد و هر ایده‌ای را که در نگاه اول، با این شرایط همسو نبود، سریع رد می‌کند. در گام نخست، هیچ فیلتری مقابل اندیشه خود نگذارید.

یکی از بدترین فیلترها، فیلتر پولدار شدن یا داشتن کسب و کار بزرگ است. پیش‌بینی اینکه آیا یک ایده می‌تواند شما را ثروتمند کند یا به کسب‌وکار بزرگی تبدیل شود، تقریبا غیرممکن است. در مسیر راه‌اندازی و مدیریت استارتاپ، مشکلات پیش‌بینی نشده و سختی پیش می‌آید. گاهی آن‌قدر خودتان را به شکست نزدیک می‌بینید که حتی نمی‌توانید از دوام استارتاپ‌ خود تا سه ماه بعد مطمئن شوید. اگر مسیر را با فکر ثروتمند شدن شروع کرده باشید، در چنین شرایط سختی توانی برای تلاش و رفع مشکلات نخواهید داشت. ممکن است در حالی که در یک قدمی قله بوده‌اید، از ادامه دادن تلاشتان منصرف شوید.

ایده‌ استارتاپی سلامتی‌ را انتخاب کنید که دوستش دارید

همان‌طور که می‌دانید راه‌اندازی استارتاپ پر از چالش و سختی است. اگر شما به اهمیت مسئله‌ای که روی آن کار می‌کنید باور نداشته باشید و اگر برای یافتن راهکار آن شوق نداشته باشید، احتمال اینکه سختی مسیر شما را از پا درآورد بیشتر می‌شود.

وقتی داستان شکل‌گیری استارتاپ‌های موفق را می‌خوانیم، خیلی اوقات مشکلی که برای فرد یا عزیزانش پیش آمده، جرقه شکل‌گیری ایده استارتاپی سلامت را در ذهن بنیان‌گذاران زده. و آن‌وقت هرجایی که مسیر سخت و پرسنگلاخ بوده، انگیزه درونی رفع این مشکل، نیروی محرکه بنیان‌گذاران برای تداوم تلاششان بوده. قرار نیست همه با یک مسئله شخصی و خانوادگی شروع کنند، اما می‌توان گفت انگیزه‌ و شوقی درونی برای همه لازم است. (حتی اگر برای موفقیت کسب‌وکار لازم نباشد، برای داشتن یک زندگی شاد لازم است.)

به دنبال نمونه مشابه باشید

وقتی ایده‌تان شکل گرفت، یعنی وقتی راهکاری برای حل مسئله انتخابی‌تان یافتید، دنبال نمونه‌های مشابه داخلی و خارجی بگردید. این جستجو را سختگیرانه و جدی انجام دهید و سعی نکنید سریع نتیجه‌گیری کنید که هیچ‌کس تا به حال روی این مسئله کار نکرده. اینکه بفهمید یک نفر دیگر به جز شما هم به این ایده فکر کرده و دارد روی آن کار می‌کند، بهتر از این است که هیچ‌کس تا به حال به آن فکر نکرده باشد. وقتی ایده شما نمونه‌ای داشته باشد، نشان می‌دهد حداقل یک نفر دیگر هم این مشکل را احساس کرده و آن را آن‌قدر مهم یافته که قصد دارد آن را حل کند.

جستجوی ایده استارتاپی سلامت خود را در نمونه‌های داخلی فراموش نکنید.

اگر چند استارتاپ ایرانی، در حال اجرای ایده شما هستند، درباره اجرای ایده خود بیشتر فکر کنید. ممکن است به نظرتان برسد این حرف، با پاراگراف قبل در تناقض است. علتش این است که در مقیاس جهانی، تعداد بسیار زیادی ایده استارتاپی سلامت اجرا شده. اما اکوسیستم سلامت ایران کوچک و نوپا است و هنوز در بخش‌های متعددی از آن، حتی یک استارتاپ هم نداریم. پس اگر متوجه شدید در چنین اکوسیستم کوچکی، ایده شما، چند نمونه مشابه دارد باید درباره اجرای آن تصمیم بگیرید.

شما با این واقعیت روبه‌رو شده‌اید که چند تیم دیگر در جستجو یا در حال اجرای راه حلی برای مسأله شما هستند. اگر راهکارهای فعلی، از یک یا چند وجه مهم مسأله غافل هستند و راهکار شما به خوبی به آن وجوه می‌پردازد، پس احتمالا ایده‌تان ارزش اجرا کردن دارد. اگر با وجود نمونه‌های فعلی، هنوز نیاز و درد واقعی مشتریان پاسخ داده نمی‌شود، خودتان دست به کار شوید. اما اگر راهکار موجود، نیاز مشتریان را پاسخ می‌دهد و شما، فقط چند ویژگی ساده به آن اضافه می‌کنید، عوض کردن ایده گزینه بدی نیست. اینکه منابع خود را صرف حل کردن مشکل بزرگی بکنید که هنوز کسی کاری برایش انجام نداده، بهتر نیست؟

برای انتخاب ایده عجله نکنید

یکی از ویژگی‌های استارتاپ‌ها که شاید زیاد درباره آن شنیده باشید، چابکی و سرعت عمل آنها است. استارتاپ باید بتواند سریع ایده خود را بیازماید، سریع یاد بگیرد و پیش برود. درست است، اما همه این‌ها برای زمانی است که ایده‌ای وجود داشته باشد. در واقع، شما پس از اینکه به ایده خوبی رسیدید، باید سریع عمل کنید. تا آن زمان، هیچ عجله‌ای نداشته باشید. برای پیدا کردن و انتخاب ایده عجول نباشید. همان‌طور که احتمالا تا کنون متوجه شده‌اید، این مقاله هم قرار نیست راه میانبری برای پیدا کردن ایده در یک هفته یا یک ماه پیش رویتان بگذارد.

پاول گرهم (Paul Graham)، بنیان‌گذار شتاب‌دهنده Y Combinator در سخنرانی‌اش در دانشگاه استنفورد به دانشجویان توصیه می‌کند اگر قصد دارند روزی استارتاپی راه‌اندازی کنند، در دوران دانشجویی تا جایی که می‌توانند یاد بگیرند. او می‌گوید: «توصیه نهایی‌ام به جوانانی که می‌خواهند بنیان‌گذار استارتاپ شوند یک جمله است: فقط یاد بگیرید.»

شما، به عنوان بنیان‌گذار یک استارتاپ به مهارت‌های نرم و سخت متنوعی نیاز خواهید داشت. تیم استارتاپی، تیم کوچکی است و توصیه می‌شود بنیان‌گذاران تا زمانی که می‌توانند این تیم را کوچک نگه دارند. پس طبیعی است که هرکس مجبور به انجام کارهای مختلفی شود. پاول گرهم برهمین اساس به دانشجویان پیشنهاد می‌کند در دوران دانشجویی به فکر یادگیری مهارت‌های مختلف باشند. شما هم اگر اکنون ایده خوبی پیدا نمی‌کنید و جستجویتان طولانی شده، نگران نباشید. تا زمانی که آن مشکل مهمی را که باید توسط «شما» حل شود پیدا نکرده‌اید، روی یادگیری متمرکز شوید.

پس از پیدا کردن ایده استارتاپی سلامت چه کنیم؟

پس از اینکه ایده‌تان را انتخاب کردید، باید آن را اعتبارسنجی کنید. شما انتخاب ایده را با پیدا کردن یک مسأله شروع کرده بودید. حالا باید با افرادی که با آن مسأله مواجه هستند، صحبت کنید تا مطمئن شوید روی یک مشکل واقعی دست گذاشته‌اید. پس از آن باید سؤال‌هایی از آنها بپرسید تا دریابید ایده شما، راهکاری مناسب برای حل مسأله مشتریان است یا خیر. برای اینکه در گفتگو با مشتریان به جواب‌های قابل اعتمادی برسید، باید «تست مامان» بلد باشید. تست مامان، روشی برای مصاحبه با مشتریان است که راب فیتزپاتریک آن را در کتابی با همین نام توضیح می‌دهد.

برای اعتبارسنجی ایده، مصاحبه با مشتریان کافی نیست. نظام سلامت، ساختار پیچیده‌ای دارد. خیلی اوقات، کاربر محصول یا خدمت شما با پرداخت‌کننده تفاوت دارد. برای مثال، ممکن است ایده شما ساخت دستگاهی برای پایش علائم تنفسی بیماران مبتلا به آسم باشد. کاربر این محصول، فرد مبتلا به آسم است، اما پزشک باید به کارایی این محصول باور داشته باشد تا آن را تجویز کند. از طرفی، دستگاه باید تحت پوشش بیمه‌های سلامت باشد تا کاربران بیشتری بتوانند آن را تهیه و استفاده کنند. حوزه سلامت، ذی‌نفعان متفاوتی دارد و شما باید آنها را بشناسید و دیدگاهشان درباره ایده خود را دریابید.

گاهی هم محصول یا خدمت شما، جز ذی‌نفع، کاربران متعددی هم دارد. مثلا پرونده‌های الکترونیک بیمارستانی یا برنامه‌های هماهنگی مراقبت سلامت را در نظر بگیرید. اجزای مختلف کادر درمان، از جمله پزشکان، پرستاران، پرسنل آزمایشگاه، کارشناسان و متخصصان رادیولوژی، کاربران مستقیم این برنامه‌ها هستند. کسب‌وکار شما با راضی کردن مدیران بیمارستان برای خرید موفق نمی‌شود. شما باید بتوانید نیازهای همه کاربران را به خوبی پاسخ دهید.

پس زمانی که ایده‌‌ای به نظرتان می‌رسد، ذی‌نفعان مختلف آن را شناسایی و با آنها صحبت کنید. به یاد داشته باشید که با همه آنها طبق روش تست مامان مصاحبه کنید. اگر در جریان مصاحبه‌ها، متوجه شدید یکی از ذی‌نفعان مشکلی احساس نمی‌کند، ناامید نشوید. بیشتر سوال کنید تا بتوانید اتفاقات را از دید او هم ببینید. آنگاه ممکن است بتوانید راهکار خود را طوری تغییر دهید که برای او هم انگیزه استفاده را فراهم کنید.

ایده را به چه کسانی بگوییم؟

به یاد داشته باشید، ایده به خودی خود ارزشی ندارد. ایده‌ها، هنگامی که اجرا می‌شوند، ارزش می‌یابند. دنیا پر از مسأله است و برای هر مسأله چندین راهکار می‌توان ارائه کرد. شاید فکر کنید با گفتن ایده‌تان، ممکن است یک نفر آن را بدزدد(!) و اجرا کند. واقعیت این است که احتمالش خیلی خیلی کم است. بعید است کسی همه انگیزه‌ و امکانات لازم را برای راه‌اندازی استارتاپ داشته باشد و تنها مانعش، نداشته ایده بوده باشد. از طرفی، بسیاری از ایده‌های استارتاپی سلامت (و البته هر حوزه دیگر) پیش از آنکه اجرایی شوند، ایده‌ای بد، مضحک و غیرممکن به نظر می‌رسند.

حتی اگر با نگفتن ایده، از آن محافظت کنید، ممکن است زمانی که شروع به اجرای ایده‌تان می‌کنید، یک نفر ایده شما را کپی کند. آنگاه اگر منابع بیشتری در اختیار داشته باشد، خیلی زودتر از شما، محصول یا خدمتش را به بازار ارائه می‌کند. یا ممکن است بتواند تبلیغات گسترده‌تری انجام دهد و سهم بازار بیشتری به دست آورد. اینها موضوعاتی هستند که باید در طراحی ارزش پیشنهادی به آنها توجه داشته باشید. ارزش پیشنهادی شما، فقط در مسأله‌ای که قصد حل آن را دارید خلاصه نمی‌شود. شما با نحوه اجرای ایده، کانال عرضه محصول یا خدمت و در کل، اجزای مختلف مدل کسب‌وکارتان می‌توانید برای مشتریان ارزش خلق کنید. اگر نتوانید ارزش پیشنهادی مناسبی طراحی کنید، مخفی نگه داشتن ایده شما را مقابل هیچ اتفاقی ایمن نمی‌کند.

با چه کسانی در مورد ایده استارتاپی سلامت خود مشورت کنیم؟

یک موضوع مهم در حوزه سلامت، قوانین و مقررات پیچیده آن است. شما باید درباره انجام‌پذیری ایده‌تان از نظر قانونی اطلاع داشته باشید. برای مثال، ممکن است شما بخواهید داروخانه آنلاین راه‌اندازی کنید و در اعتبارسنجی هم متوجه شوید مراجعه به داروخانه برای بیماران دشوار و یک مشکل واقعی است. اما اگر ندانید طبق قوانین سازمان غذا و داروی ایران، فروش داروهای درمانی به صورت اینترنتی ممنوع است، با مشکل مواجه می‌شوید.

بهتر است درباره قوانین کشوری در زمینه‌ای که مایل به فعالیت هستید، مطالعه کنید. در این مورد، مشورت با فردی آگاه که هم قوانین را می‌داند و هم از نحوه اجرا آنها اطلاع دارد، می‌تواند کمکتان کند. مثلا در حوزه تجهیزات پزشکی، طی جستجوی اینترنتی به اطلاعات خوبی درباره قوانین و مجوزهای لازم دست می‌یابید. اما تجربه افرادی که مسیر گرفتن مجوزهای قانونی را طی کرده‌اند، بسیار برایتان مفید خواهد بود.

به طور کلی، مشورت با فردی که هم ساختار سلامت کشور را بشناسد و هم از شرایط کارآفرینی در حوزه سلامت مطلع باشد، در این مرحله کاربردی است. بهتر است پس از اعتبارسنجی از چنین فردی مشورت بگیرید تا درباره مسأله‌ای که روی آن دست گذاشته‌اید اطلاعات بیشتری داشته باشید. آنگاه می‌توانید، نتایج مصاحبه با ذی‌نفعان مختلف را با او در میان بگذارید و اگر به چالشی برخورده‌اید مطرح کنید.

پس از انتخاب ایده استارتاپی سلامت چه کنیم؟

با انجام مراحل قبل، به احتمال زیاد، ایده‌ اولیه، تغییراتی کرده، اصلاح شده و شما اکنون آماده اجرای آن هستید. اکنون زمان آن رسیده که ۳ جزء دیگری را که برای راه‌اندازی کسب‌وکارتان نیاز دارید تکمیل کنید. درباره ۴ جزء راه‌اندازی استارتاپ سلامت در این مقاله بیشتر بخوانید.

منابع:

در نگارش این مقاله از برخی سخنرانی‌ها و مقالات پاول گرهم، سرمایه‌گذار خطرپذیر و بنیان‌گذار شتاب‌دهنده YCombinator استفاده شده است.

http://www.paulgraham.com/