حوزهی سلامت تاکنون در مقابل ورود تکنولوژی های دیجیتال مقاومت بسیاری از خود نشان داده، اما به مرور کاربرد و ارزش‌های این تکنولوژی‌ها آنقدر وسوسه انگیز شده است که حتی سیستم سلامت نیز نمی‌تواند از آن‌ها چشم پوشی کند. به نظر می‌رسد آنچه آینده‌ی سیستم سلامت را شکل خواهد داد، ترکیبی از چند روند تکنولوژی سلامت دیجیتال است که با هم قدرت واقعی متحول‌کننده تکنولوژی دیجیتال را آزاد می‌کند و ما را به یک باره وارد دنیای پسا دیجیتال خواهند کرد.
دیجیتالی بودن دیگر برتری نیست
امروزه تکنولوژی های دیجیتال، به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما انسان‌ها تبدیل شده‌اند. همچنین دسترسی به ابزارها و راهکارهای ارائه شده توسط آن‌ها، به نیازهای ضروری ما بدل شده است، به‌طوری‌که حتی دیگر نمی‌توانیم زندگی را بدون این تکنولوژی‌ها تصور کنیم.
صنایع و کسب‌وکارها نیز به سرعت از مزایا و قابلیت‌های تکنولوژی های دیجیتال مطلع شدند و در محصولات و خدمات خود از راهکارهایی که این تکنولوژی ها ارائه می‌دادند بهره بردند. شاید اگر چندین سال پیش کسب و کاری از تکنولوژی دیجیتال استفاده می‌کرد، به عنوان مثال اپلیکیشن موبایلی می‌ساخت، داشتن اپلیکیشن را یک ارزش می‌پنداشت ولی امروز شرایط تغییر کرده است؛ دیگر استفاده از تکنولوژی های دیجیتال، به‌خصوص تکنولوژی‌های متداول ارزش محسوب نمی‌شوند، بلکه ضروری هستند.
اگر به نفوذ دیجیتالی شدن در زندگی خودمان دقت کنیم، کمابیش پیدا کردن مرز بین دیجیتال و غیردیجیتال ناممکن شده است. به همین دلیل برای مشتری اهمیتی ندارد که شما خدمات خود را از چه طریق و با چه تکنولوژی‌ای ارائه می‌دهید یا اینکه اصلا از تکنولوژی استفاده نمی‌کنید، برای مشتری مهم این است که نیاز وی به بهترین شکل ممکن برطرف شود. در حقیقت مشتریان انتظار دارند که تکنولوژی بتواند دسترسی، راحتی، افزایش سرعت و کاهش هزینه را برای ایشان به ارمغان آورد.
پذیرش تکنولوژی های دیجیتال که امروزه به آن تکنولوژی سلامت دیجیتال گفته می‌شود، در خدمات و محصولات سلامت و به طور کلی سیستم سلامت، بسیار آهسته‌تر از حوزه‌های دیگر بوده است. برخلاف بسیاری از حوزه‌ها که دیجیتالی شدن در تار و پودشان نفوذ کرده است، حوزه سلامت اجازه نداده است که دیجیتالی شدن تغییری اساسی در نحوه‌ی عملکرد و ارائه‌ی خدمات آن ایجاد نماید.
البته، با وجود اینکه ما هنوز شاهد تحول دیجیتال در حوزه سلامت نبوده‌ایم، به نظر نمی‌رسد که ذینفعان، صرف استفاده از تکنولوژی دیجیتال سلامت را ارزش بدانند. همانند حوزه‌ها و صنایع دیگر فقط استفاده از تکنولوژی اهمیت ندارد و توقع این است که تکنولوژی دیجیتال سلامت بتواند برخی از خواسته‌های ذینفعان را نیز امکان‌پذیرکند.
پیش‌بینی می‌شود که در دنیای «پسا دیجیتال»، حوزهی سلامت جایگاه خاصی داشته و دیجیتالی شدن به بخشی از هر آنچه در سلامت انجام می‌دهیم تبدیل شود.
بنابراین توصیه می‌شود که حتی اگر تاکنون برای بهره‌مندی از تکنولوژی دیجیتال سلامت در محصولات یا خدماتتان اقدامی نکرده‌اید، به سرعت و با تکنولوژی های پیشرفته به استقبال دنیای پسا دیجیتال بروید.
روند های شناخته شده تکنولوژی سلامت دیجیتال
روند های تکنولوژی (Technology Trends) مهمترین پیشران‌هایی هستند که تحولات را در دنیای امروز رقم می‌زنند. این روندها در تمامی عرصه‌های زندگی ما حاضر هستند و با قابلیت‌های خود، تبدیل به پرکاربردترین تکنولوژی‌های روز برای نوآوری و کارآفرینی شده‌اند.
روندهای تکنولوژی کمابیش در همه‌ی صنایع یکسان هستند و فقط شاید اولویت و جایگاه آن‌ها کمی تغییر کند. در حوزه سلامت نیز امروزه ما شاهد آن هستیم که همان روندهای تکنولوژی شناخته شده در حال تاثیرگذاری و توسعه در سیستم سلامت و بهداشت و درمان هستند.
5 مورد از مهمترین و تاثیرگذارترین روندهای تکنولوژی حال حاضر در حوزهی سلامت دیجیتال، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، داده‌های کلان، واقعیت مجازی و افزوده و بلاکچین هستند.
هوش مصنوعی – Artificial Intelligence
تکنولوژی هوش مصنوعی به ماشین امکان انجام رفتارهایی را مانند تصمیم‌گیری یا یادگیری، که به‌طور معمول فقط توسط انسان صورت می‌گیرد، می‌دهد. هوش مصنوعی در سال‌های اخیر پیشرفت‌های بسیاری پیدا کرده و در زیر دسته‌ی آن تکنولوژی‌هایی مانند یادگیری ماشین، شبکه‌ی عصبی، پردازش زبان طبیعی، پردازش تصویر و غیره به‌وجود آمده است.
استارتاپ‌های سلامت بسیاری با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی، محصولات و خدمات نوآورانه‌ی خود را وارد بازار نموده‌اند. می‌توانید مقاله جامع «استارتاپ های حوزه سلامت» ما را در مدلین مطالعه کنید و نقشه جامع استارتاپ های سلامت ایران را مشاهده کنید.
اینترنت اشیا – Internet of Things
تکنولوژی اینترنت اشیا امکان تبادل اطلاعات و تعامل میان اشیا و حسگرها را در قالب یک شبکه فراهم می‌آورد. این تکنولوژی می‌تواند به سادگی ارتباط دستگاه فشار سنج با تلفن همراه یا به پیچیدگی کنترل و مدیریت تجهیزات و خدمات بیمارستانی باشد. در هر حال، تکنولوژی اینترنت اشیا سال‌های زیادی است که در میان ما حضور دارد و حتی بدون آنکه بدانیم از آن استفاده می‌کنیم.
اینترنت اشیا برای حوزهی سلامت روندی مهم و تاثیرگذار بوده و پیشرفت‌های قابل توجهی نیز در این زمینه بدست آمده است. می‌توانید مقاله «اینترنت اشیا چیست» ما را نیز در ادامه این موضوع مطالعه کنید.
داده های کلان – Big Data
داده‌های کلان درباره‌ی راهکارهایی برای تحلیل و استخراج سیستماتیک اطلاعات از مجموعه‌هایی از داده‌های بسیار بزرگ و پیچیده بحث می‌کند که امکان انجام آن، با روش‌های پیشین تحلیل اطلاعات وجود نداشته است. در این سال‌ها تکنولوژی‌های مختلف برای کمک به پردازش داده‌های کلان به کار گرفته شده و هم‌زمان با افزایش توان پردازش رایانه‌ها، روش‌های تحلیل داده‌های کلان نیز توسعه پیدا کرده است.
در حوزه سلامت حجم بسیار زیادی از اطلاعات وجود دارد که می‌تواند برای کشف ناشناخته‌ها با استفاده از تکنولوژی های تحلیل و پردازش داده های کلان، از آن‌ها بهره برد. هرچند تاکنون نیز از این تکنولوژی‌ها برای تحلیل اطلاعات ژنتیکی و رمزگشایی DNA استفاده شده است.
واقعیت مجازی و افزوده – Virtual and Augmented Reality
تکنولوژی واقعیت مجازی، تصویری سه بعدی را با استفاده از عینک یا هدست برای ما ایجاد می‌کند. این محیط سه‌بعدی به شکلی شبیه‌سازی می‌شود که کاربر احساس می‌کند در درون آن محیط قرار دارد و حتی می‌تواند با آن محیط تعامل نماید. تکنولوژی واقعیت افزوده، تصاویر را به دنیای واقعی اضافه می‌کند و می‌توان این تصاویر را در تعامل با عناصر واقعی مشاهده نمود. البته این تکنولوژی‌ها مدل‌های مختلف و متنوعی دارند و این موارد رایج‌ترین استفاده‌های آن‌ها هستند.
تکنولوژی‌های واقعیت مجازی و افزوده و گونه‌های دیگر این تکنولوژی‌ها، به میزان بسیار در حوزهی سلامت با اهداف مختلف از جمله آموزش، درمان، تشخیص و توانبخشی و تسکین به کار گرفته شده‌اند و کاربردهای دیگر بسیاری نیز وجود دارد که می‌توان برای آن‌ها متصور بود.
بلاکچین – Blockchain
بلاکچین به زبان ساده راهکاری برای ذخیره‌ي اطلاعات است که امنیت بسیار بالایی دارد. امروزه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های سازمان‌ها، امنیت اطلاعات و مدیریت کردن دسترسی و انتشار آن‌ها است. بلاکچین این مشکل را با تغییر مدل مالکیت اطلاعات و توزیع آن حل می‌کند. به‌خصوص برای صنایعی مانند بانکداری، بیمه و سلامت که این اطلاعات بسیار ارزشمند هستند، راهکارهای بلاکچین می‌تواند بسیار کارآمد باشد.
در حوزهی سلامت هنوز استفاده از راهکارهای بلاکچین به شکل زیادی توسعه پیدا نکرده است اما سرعت ورود و توسعه‌ی بلاکچین در چند سال گذشته چشمگیر بوده و انتظار می‌رود که با توجه به قابلیت‌های آن روز به روز نیز بیشتر شود.
ترکیبی از روند های تکنولوژی سلامت دیجیتال هستند که آینده را شکل خواهند داد
شرکت اکسنچر (Accenture) هر ساله از پیش‌بینی روندهای تکنولوژی سلامت دیجیتال، گزارشی ارائه می‌دهد. در آخرین گزارش این شرکت که مربوط به سال 2019 است، طی مطالعه‌ای که نظرات بیش از 6600 مدیر اجرایی در آن جمع‌آوری شده است، مهمترین تکنولوژی های سلامت دیجیتال تعیین و اولویت‌بندی شده‌اند.
تا چند سال پیش مهمترین روند تکنولوژی دیجیتال در اغلب صنایع، «اسماک» یا «SMAC» بود که مخفف کلمات سوشیال (Social)، موبایل (Mobile)، آنالیتیک (Analytic) و کلاود (Cloud) است. کمابیش، بیشتر صنایع و حوزه‌ها با روند اسماک تطبیق پیدا کرده‌اند و به میزان زیادی از مزایای آن بهره می‌برند. هرچند، همان‌طور که گفته شد حوزهی سلامت کمی در این زمینه عقب‌مانده است ولی در قسمت‌های مختلف حوزه سلامت نیز استفاده از اسماک به وفور دیده می‌شود.
پیشرفت‌های تکنولوژی دیجیتال امروز بسیار فراتر از اسماک است و ما اگر بخواهیم در دنیای پسا دیجیتال نیز از حداکثر توانایی و گنجایش‌های این تکنولوژی‌ها بهره‌مند شویم باید روندهای بلندپروازانه و آینده‌نگر‌تری را دنبال کنیم.
5 روند تکنولوژی سلامت دیجیتال در گزارش اکسنچر
در گزارش اکسنچر مهمترین روندهای نوظهوری که آینده‌ی سلامت را در سه تا پنج سال آینده متحول خواهند کرد و احتمالا شکل جدیدی به آن خواهند داد، به ترتیب اولویت عبارتند از:
- قدرت دارک (DARQ Power): با ترکیب مهمترین روندهای تکنولوژی سلامت دیجیتال قدرت واقعی نهفته در این تکنولوژی‌ها را آزاد می‌کند.
- من را بشناسید (Get to know me): با هویت دیجیتالی و ابزارهای مربوط به آن امکان شناخت عمیق و بهتر مردم را فراهم می‌آورد.
- کارکنان انسان پلاس (Human + worker): به تعامل و همکاری انسان و ماشین برای هم‌افزایی هرچه بیشتر آن‌ها می‌پردازد.
- امنیت ما برای امنیت من (Secure Us to Secure Me): به اهمیت امنیت سایبری و حفاظت از اطلاعات و حریم شخصی اشاره دارد.
- بازارهای ما (MY Markets): به افزایش سرعت ارائه‌ی خدمات و رفع نیاز مشتریان و مردم در حوزهی سلامت می‌پردازد.
توضیحات اکسنچر در مورد هر کدام از این روندها طولانی و مفصل و همراه با مثال‌های بسیار است. ما در ادامه تنها در مورد اولین روند یعنی قدرت دارک بحث خواهیم کرد. مقاله «آینده سلامت» نیز می‌تواند توضیحات مفیدی در این زمینه دراختیار شما قرار دهد.
تکنولوژی های دارک (DARQ) چیست؟
ترکیب تکنولوژی‌های اسماک موجب شد که کسب و کارها بتوانند بهتر و عمیق‌تر از هر زمان دیگری مشتریان و شرکای خود را بشناسند و با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. حوزهی سلامت نیز شاید کمتر از صنایع دیگر، اما به میزان مناسبی از تکنولوژی‌های اسماک بهره برده و با این روند تطابق پیدا کرده است. اما اکنون ترکیب جدیدی از تکنولوژی های دیجیتال سلامت هستند که آینده سلامت را متحول خواهند کرد.
ترکیب تکنولوژی های نوظهوری که به نام «دارک» یا «DARQ» می‌شناسیم، می‌تواند موتور محرکی باشد تا ساختاری جدید برای تمام حوزه سلامت ایجاد گردد. دارک (DARQ) مخفف کلمات تکنولوژی دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger technology)، هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)، واقعیت تعمیم یافته (Extended Reality) و رایانش کوانتومی (Quantum Computing) است.
حتی پیش از آنکه تکنولوژی های دارک به بلوغ خود برسند، حوزهی سلامت می‌تواند از مزیت‌های آن‌ها بهره‌مند شود. این مزیت می‌تواند از کاهش هزینه‌ها یا افزایش بازدهی تا بهبود تجربه برای خدمات گیرندگان یا شرکا را شامل شود. برای آنکه بتوان در آینده بیشترین میزان پتانسیل‌های دارک را آزاد کرد، باید با قابلیت‌های امروزی این تکنولوژی ها آشنا بود و از آن‌ها استفاده نمود.
تکنولوژی دفتر کل توزیع شده – Distributed ledger technology (DTL)
احتمالا از زیر دسته‌های تکنولوژی DTL افراد بیشتر با بلاکچین (Blockchain) آشنا یا حداقل نام آن را شنیده باشند. این تکنولوژی در آینده بخش مهمی از مدیریت مالی و تشخیص هویت در حوزهی سلامت را شامل می‌شود. با استفاده از تکنولوژی DTL می‌توان با غیر انحصاری کردن اطلاعات و قرار دادن اطلاعات هر فرد در اختیار خودش از صرف هزینه‌ی اضافه جلوگیری نمود و خدمات سلامت را بهبود بخشید.
تکنولوژی هوش مصنوعی – Artificial Intelligence (AI)
در میان تکنولوژی های دارک، هوش مصنوعی آن تکنولوژی‌ای است که پیش‌بینی می‌شود در سه سال آینده بیشترین تاثیر را بر سازمان‌ها و کسب و کارهای حوزه سلامت داشته باشد. موارد استفاده از هوش مصنوعی در محصولات و خدمات سلامت تا همین امروز نیز بسیار چشمگیر و ساختار شکنانه بوده است و به نظر می‌رسد که باید انتظار نوآوری‌های بسیار بیشتری را با تکنولوژی هوش مصنوعی در سلامت داشته باشیم.
تکنولوژی واقعیت تعمیم یافته – Extended Reality (XR)
احتمالا با تکنولوژی‌های واقعیت مجازی (Virtual Reality) و واقعیت افزوده (Augmented Reality) از این دسته بیشتر آشنا باشید. تعداد قابل توجهی از سازمان‌های سلامت از این تکنولوژی حداقل در یکی از واحدهای تجاری خود بهره برده‌اند و به نظر می‌رسد تاکنون نیز توجه ویژه‌ای به آن شده است. تکنولوژی XR به تعامل میان انسان و ماشین و برعکس، کمک شایانی می‌کند و می‌تواند در تسهیل و بهبود ارتباط، نقش بسیار موثری داشته باشد.
تکنولوژی رایانش کوانتومی – Quantum Computing
سازمان‌های سلامت در آینده از تکنولوژی رایانش کوانتومی برای انجام عملیات‌های تحلیلی و کار با داده‌های بسیار بزرگ و پیچیده به عنوان مثال داده‌های DNA، استفاده خواهند کرد تا بتوانند داروها، درمان‌ها و مداخلات شخصی‌سازی‌شده‌تری را ارائه نمایند. هم اکنون نیز از این تکنولوژی در پروژه‌هایی برای تحلیل ساختارهای مولکولی در درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.
هر کدام از 4 تکنولوژی دارک به تنهایی قدرتمند و تاثیرگذار هستند ولی زمانی که در ترکیبی در کنار هم استفاده شوند یکدیگر را تقویت نموده و تاثیری دوچندان خواهند داشت. همین حالا نیز ترکیب آن‌ها نتایج متحول‌کننده‌ای را نشان داده است.
جمع‌بندی
روندهای تکنولوژی سلامت دیجیتال محدود به این موارد نیستند و بحث پیرامون آن‌ها بسیار است و ما در اینجا تنها به مهمترین موارد آن‌ها اشاره نمودیم. اما شاید مهمترین برداشت از این مطالب این باشد که امروزه دیگر به‌کارگیری تنها یک تکنولوژی نمی‌تواند مزیت رقابتی چندانی ایجاد نماید و حتما باید ترکیبی از تکنولوژی‌های مختلف را مدنظر داشت.
با این حال ما در ایران شاید چند سالی تا رسیدن به این جایگاه روندهای تکنولوژی فاصله داشته باشیم. هر چند این فاصله نه به دلیل نبود علم یا نیروی متخصص بلکه به دلیل آماده نبودن بازارهای داخلی است. به نظر می‌رسد برای استارتاپ های سلامت امروز ایران بهتر است که روندهای مختلف تکنولوژی را در حوزهی فعالیت خود بشناسند و راهکارهای آن‌ها را برای خود بدانند تا در زمان مناسب بتوانند اقدام به پیاده‌سازی آن‌ها نمایند.
نویسنده: دکتر آیدین پرنیا؛ ویرایش: فائزه فلاح و دکتر فرشته کاظمی‌پور
- Criteria 0%
- Criteria 0%
- Criteria 0%
- Criteria 0%
- Criteria 0%
