اکنون که هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان هم وارد شده است، آیا می‌تواند از نظر احساسی جایگزین انسان شود؟

یکی از معضلات دنیای امروز، بحران سلامت روانی جامعه و افزایش آن است. تقریباً 15 درصد از جمعیت جهان و حدود 23 درصد از ایرانیان درگیر مشکلات روانشناختی هستند و متاسفانه، این میزان رو به افزایش است.

علائم برخی از بیماری‌ها اگر به موقع تشخیص داده نشوند، پیامد‌های جبران‌ناپذیری به همراه خواهند داشت. بسیاری از افراد درگیر اختلالات روانی همچون افسردگی، به دلیل نداشتن یک همراه، مشاور و یا هم‌صحبت در برهه‌های زمانی حساس، دست به اقدامات خطرناکی همچون خودکشی زده‌اند.

از طرفی در علم روانشناسی، نمی‌توان در مورد تشخیص‌ها و روند درمان تمام بیماری‌ها قطعیت داشت، چرا که ماهیت روح و روان مانند ساختار و عملکرد مغز، پیچیده و غیرقابل توصیف است. از سوی دیگر هزینه‌های درمان اختلالات روانی بسیار بالا است و همین امر موجب شده تا افرادی با استطاعت مالی پایین‌تر، کمتر به فکر درمان باشند.

فیلم her محصول سال 2013 اثر اسپایک جونز

با این تفاسیر، بهترین گزینه برای عبور از این موانع چیست؟ درمان با هزینه‌ی کمتر و قابل دسترس برای همگان، به گونه‌ای که بتوان سلامت روان افراد را به درستی ارزیابی نمود و اقدامات مناسب و به موقع انجام داد. آیا این امکان‌پذیر است؟

یکی از راه‌کارها برای حل این مشکل، سپردن سلامت روان به دستان هوش مصنوعی است. امروزه هوش مصنوعی در زمینه‌های متعدد از جمله پزشکی موفقیت‌های بسیاری را در کمک به پزشکان و بهبود روند تشخیص و درمان بیماران کسب کرده است؛ اما شاید واژه‌ی هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان کمتر به گوشمان خورده باشد.

هوش مصنوعی، یکی از چهار تکنولوژی نوظهوری است که آینده سلامت را متحول خواهند کرد. ترکیب این تکنولوژی‌ها به نام «دارک» یا «DARQ» شناخته می‌شود. در مقاله «قدرت دارک مهمترین روند تکنولوژی سلامت دیجیتال در سال‌های 2020 خواهد بود» می‌توانید با این روند بیشتر آشنا شوید.

در این مقاله سعی داریم به معرفی استارتاپ‌های مطرح در حوزه‌ی سلامت روان که از راه‌کارهای هوش مصنوعی برای بهبود هرچه بیشتر عملکرد خود استفاده‌کرده‌اند، بپردازیم و بررسی نماییم که آیا هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه سلامت روان جایگزین انسان شود؟ چقدر به این هدف نزدیک شده‌ایم و چقدر راه باید طی کنیم تا روزی تلفن هوشمند و رایانه‌ی شخصی ما بهترین و قابل اعتمادترین دوست و مشاورمان شود؟ و یا شاید شبیه آنچه اسپایک جونز در فیلم her به تصویر کشید؛ یعنی معشوقمان (!)

روش‌های استفاده از هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان

بیشتر استارتاپ‌هایی که از هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان در دنیا بهره می‌گیرند از دو روش برای تحلیل بهداشت روانی افراد استفاده می‌کنند که به‌عنوان یک ابزار کمک‌تشخیصی و گاهی کمک‌درمانی به‌کار گرفته می‌شوند. در ادامه به معرفی هر روش و استارتاپ‌های آن می‌پردازیم:

تحلیل الگوی رفتاری، راهکار اول هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان

استارتاپ‌هایی که از این روش بهره می‌گیرند، بدون تعامل مستقیم و تنها با بررسی و تحلیل عملکرد شخص، مانند تعامل او با محیط و سایر افراد و تشخیص الگوهای رفتاری با استفاده از تلفن همراه یا حسگرهای متصل به بدن، به اطلاعاتی در خصوص بهداشت روانی وی دست می‌یابند.  

استارتاپ ماینداسترانگ (Mindstrong)

ماینداسترانگ راهکاری برای تشخیص زودهنگام اختلالات روانی مانند افسردگی با روش تفسیر تعامل انسان و رایانه است. در واقع این استارتاپ نحوه‌ی استفاده‌ی فرد از گوشی هوشمندش، مانند الگوی لمس صفحه را بررسی و تحلیل می‌کند و با استفاده از الگوریتم‌های بسیار پیشرفته و پیچیده، می‌تواند نشانه‌های اختلال را حتی پیش از آنکه فرد متوجه شود، شناسایی کند.

در صورتی که احتمال پیش آمدن اختلالی وجود داشته باشد متخصصان از طریق پیام‌های متنی یا تماس صوتی و یا تصویری برای پیشگیری و درمان آن اختلال اقدام می‌کنند.

استارتاپ اسپرینگ هلث (Spring Health)

با به‌کارگیری الگوریتم‌های یادگیری ماشین و هوش مصنوعی روی داده‌های بزرگ به سیستم هوشمندی دست یافته است که با تجزیه و تحلیل داده‌های هر شخص می‌تواند روند درمانی خاصی برای بهبود حالت روانی وی تعیین کند. این استارتاپ معتقد است که هر شخص می‌بایست روند درمانی منحصر به فرد داشته باشد و نمی‌توان یک روند درمانی یکسان را برای تمامی افراد به کار برد.

استارتاپ بارک (Bark)

بارک نرم‌افزارهایی ساخته است که به والدین کمک می‌کند تا از امنیت فرزندانشان هنگام استفاده از اینترنت و تلفن همراه اطمینان یابند. این استارتاپ از یادگیری ماشین برای تحلیل نحوه‌ی استفاده‌ی نوجوانان بالای سیزده سال از تکنولوژی استفاده می‌کند. بدین ترتیب افسردگی، فکر خودکشی، تمایل به خودآزاری و سواستفاده‌ی جنسی یا آزار و تهدید توسط دیگران را تشخیص می‌دهد. بارک در حال حاضر 24 نرم‌افزار از جمله پیامک، ایمیل و شبکه‌های اجتماعی را ارزیابی می‌کند.

استارتاپ نوروترک (Neurotrack)

ارزیابی پنج دقیقه‌ای از فرد، با استفاده از فناوری ردیابی چشم انجام می‌دهد تا افت‌شناختی شخص را قبل از بروز علائم تشخیص دهد و با ارائه‌ی راهکارهای مناسب از جمله تغذیه و تمرینات حافظه، روند رشد بیماری را تا حد زیادی کاهش دهد. 

استارتاپ الی (Ellie)

الی یک روانشناس هوش مصنوعی است که به‌طور کامل با احساسات انسانی آشنایی دارد. این سیستم با استفاده از حسگری مشابه کینکت، می‌تواند زبان بدن افراد را تشخیص داده و مانند یک انسان به این علائم واکنش نشان دهد، برای مثال لبخند بزند، سر تکان دهد یا شانه‌اش را بالا بیندازد.

آنچه در مورد فناوری الی بسیار ویژه است این است که می‌تواند نه تنها کلمات، بلکه نشانه‌های غیرکلامی (مانند بیان صورت، حرکات و حالت) را تشخیص دهد و نشانگان نامحسوس بسیار ظریف و دشوار را که در درمان اهمیت زیادی دارند، شناسایی کند. سازندگان الی استدلال می‌کنند که این انسان مجازی می‌تواند دقت تشخیصی را بهبود بخشد.

استارتاپ کلاریجنت هلث (Clarigent Health)

به عنوان یک پشتیبان تصمیم در درمانگاه‌ها استفاده می‌شود که با تشخیص زودهنگام مشکلات روانی از جمله فکر خودکشی یا پریشانی، امکان هدایت به مناسب‌ترین برنامه‌ی درمانی برای فرد را فراهم می‌کند.

این نرم‌افزار با پردازش صدای افراد و تحلیل آن، به اطلاعاتی در خصوص سلامت روان دست می‌یابد. همچنین برای دریافت داده‌های بیشتر و بهبود سیستم  خود از کاربران خواسته صدای خود را در قالب یک فایل صوتی پانزده دقیقه ای ارسال کنند، تا ضمن شرکت در قرعه کشی جایزه‌ی پنج هزار دلاری، از بهداشت روان خود نیز مطلع شوند.

استارتاپ مایندمی (mind.me)

نرم‌افزار تلفن همراه مبتنی بر شواهد است که افسردگی را بدون هیچ‌گونه تعامل با کاربر تشخیص می‌دهد. تحقیقات تایید کرده است که این نرم‌افزار قادر است نشانه‌های افسردگی را با دقت 92 درصد تشخیص دهد.

هنگامی که نشانه‌ی افسردگی و تغییر در مضمون خلقی شخص مشاهده شد، به کاربر اطلاع داده‌می‌شود. مایندمی همچنین به‌طور فعال با دایره‌ی ارتباطی از پیش تعریف‌شده‌ی کاربر (افرادی که کاربر به عنوان نزدیکان خود معرفی می‌کند) ارتباط برقرار می‌نماید و به آن‌ها کمک می‌کند تا از تغییر منفی در وضعیت خلق‌وخوی شخص، به منظور ارائه‌ی پشتیبانی مطلع شوند. مایندمی با تشخیص زودهنگام افسردگی، در نهایت به پیشگیری یا کوتاه‌شدن مدت و شدت این اختلال کمک می‌کند.

استارتاپ بیوبیتس (BioBeats)

به وسیله‌ی تلفن‌های هوشمند و یا تجهیزات پوشیدنی اطلاعات آنی مربوط به روان افراد را ضبط و برای روان‌درمانگر می‌فرستد. همچنین این داده‌ها را برای یادگیری ماشین به کار می‌برد تا بروز اختلال را پیش‌بینی نماید و مداخله‌ای زودهنگام انجام دهد.

پردازش زبان طبیعی، راهکار دوم هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان

استارتاپ‌هایی با الگوی پردازش زبان طبیعی، از طریق تعامل مستقیم با فرد به ‌وسیله چت‌بات‌ (ربات‌ مخصوص گفت‌وگوی اینترنتی) و یا دریافت صدا و پردازش نحوه‌ی سخن گفتن، وضعیت روانی شخص را تحلیل و نشانه‌های وجود اختلالات روانی را تشخیص می‌دهند.

استارتاپ وینترلایت لبز(Winterlight Labs)

وینترلایت با دریافت یک صوت یک دقیقه‌ای از صحبت شخص و تجزیه و تحلیل گفتار او از نظر بیان، محتوای معنایی، تنوع واژگان و غیره، به تشخیص احتمال بیماری‌های شناختی و روانی همچون زوال عقل می‌پردازد.

استارتاپ کوارتت هلث (Quartet Health)

پلتفرم هوش مصنوعی شرکت کوارتت، وضعیت روانی فرد را بررسی می‌کند و با تشخیص اولیه از وضعیت سلامت روان فرد، در صورت نیاز او را به یک پزشک یا یک برنامه‌ی درمانی شناختی-رفتاری رایانه‌ای ارجاع می‌دهد.

استارتاپ ووبات (Woebot)

ووبات در واقع یک پیام‌رسان هوشمند است که با استفاده از چت کردن و تحلیل پیام‌ها به شناخت نسبی از فرد دست می‌باید و می‌تواند فیلم یا پیام‌های متناسب با روحیه‌ی هر شخص را برای او بفرستد.

این ربات به مرور زمان و با شناختی که از کاربر پیدا می‌کند می‌تواند به طور کامل شخصی‌سازی شود. افراد بسیاری معتقدند که این ربات نمی‌تواند جایگزین انسان باشد، اما از آن‌جایی که همه‌ی افراد شبانه‌روز نمی‌توانند در دسترس باشند، در حال حاضر می‌تواند گزینه‌ی خوبی باشد.

استارتاپ ویسا (Wysa)

در حالی که شخص احتیاج به صحبت با فرد دیگری دارد و از طرفی نگران قضاوت دیگران است و یا در مورد امنیت اطلاعات خود اطمینان ندارد، ویسا مانند یک دوست قابل اعتماد و مشاور خوب عمل‌ می‌کند.

ویسا به صورت یک برنامه چت‌بات روی تلفن همراه نصب می‌شود و افراد با چت و صحبت با آن می‌توانند برای مشکلات خود مشاوره بگیرند. ویسا با تحلیل صحبت‌ها و درک حالات روحی انسان، جلساتی آموزشی برای مقابله با بحران روحی پیشنهاد می‌دهد که توسط متخصصان تدوین شده است.

استارتاپ یوپر (Youper)

یوپر از این ایده متولد شد که هرکس می‌تواند به بهترین نسخه‌ی خود تبدیل شود. در واقع، Youper از ترکیب کلمات You + Super ساخته شده‌است.

این اپلیکیشن از هوش مصنوعی برای درک احساسات انسانی و توانمندسازی افراد، جهت مراقبت از سلامت عاطفی خود استفاده می‌کند. یوپر برای کسانی که می‌خواهند با افسردگی و اضطراب مبارزه کنند و همچنین خلاق‌تر باشند گزینه‌ی بسیار مناسبی خواهد بود.

استارتاپ جینجر (Ginger.io)

برنامه‌ی شرکت جینجر یک برنامه‌ی گفت‌وگومحور است که توسط کارفرمایان استفاده می‌شود و خدمات مستقیم و بدون واسطه‌ی مشاوره‌ای به کارمندان ارائه می‌دهد.

الگوریتم‌های این برنامه کلماتی را که شخص مورد استفاده قرار می‌دهد، تجزیه و تحلیل می‌کند و به ارائه‌ی توصیه و مشاوره می‌پردازد. ترکیبی از یادگیری ماشین و یک شبکه‌ی بالینی است که در زمان مناسب به فرد کمک می‌کند تا در سطح عاطفی مناسب قرار بگیرد. این پلتفرم پزشکان را با هوش مصنوعی ادغام می‌کند و شبانه روز یک CBT آنلاین و انعطاف‌پذیر را ارائه می‌دهد.

در صورت نیاز، کاربران ممکن است از طریق چت‌های آنلاین نامحدود یا جلسات ویدیویی با متخصصان مجاز یا روان‌پزشکان تاییدشده‌ی هیئت مدیره، ارتباط برقرار کرده و مشاوره بگیرند.

استارتاپ اپلیکیشن تس (TESS) محصول شرکت X2AI

تس با استفاده از هوش مصنوعی روانشناختی، دسترسی به خدمات درمانی-روانی با کیفیت و مقرون‌به‌صرفه را -صرف نظر از موقعیت جغرافیایی یا سطح درآمد- به بیماران ارائه می‌دهد.

تس به‌صورت خودکار با بیمار تماس گرفته و پیام‌های عاطفی او را هنگام مکالمه دریافت می‌کند. سپس با نظارت درمان‌گر، آموزش روش هایی برای درمان، یادآوری‌های مرتبط با سلامتی و سازوکارهای مقابله با مشکلات روانی را ارائه می‌دهد که برای هر بیمار شخصی‌سازی و بر اساس مشخصات عاطفی وی طراحی شده است. دسترسی به تس با هزینه‌ی کمتری نسبت به جلسات درمانی معمولی فراهم می‌شود.

استارتاپ اپلیکیشن کریم (karim) محصول شرکت X2AI

استارتاپ کریم با استفاده از هوش مصنوعی، یک چت‌بات به نام کریم ارائه کرده است که می‌تواند بسته به روحیات و شخصیت هر یک از کاربران با آن‌ها وارد گفت‌وگو شود.

از مهم‌ترین قابلیت‌های پیشرفته‌ی ربات کریم می‌توان به سامانه‌ای اشاره کرد که به‌صورت خودکار تشخیص می‌دهد یک کاربر چه زمانی در شرایط اضطراب و پریشانی به‌سر می‌برد. اگر کاربر در ارتباطات خود از کلمات خودکشی یا آسیب به خود استفاده کند، این برنامه به‌طور خودکار تشخیص داده و سپس از یک متخصص روانشناس کمک می‌گیرد تا جلسات مشاوره را آغاز نماید. 

عملکرد هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان

هوش مصنوعی در سال‌های اخیر با ورود به حوزه‌های مختلف درمانی کمک‌ شایانی در جهت رشد و پیشرفت تکنولوژی در آنها نموده‌است. برای مثال در بهداشت و درمان توانسته به عنوان یک ابزار کمک‌تشخیصی در کنار انسان قرار گیرد و یا در موارد محدودی حتی عملکردی بهتر از او داشته باشد، مانند ابزارهای کمک‌تشخیصی تومورهای سرطانی و یا بیماری‌های قلبی.

هوش مصنوعی در حوزه‌ی سلامت روان دیرتر از دیگر حوزه‌ها وارد شده است و شاید به‌همین خاطر تعداد استارتاپ‌های مطرح در آن کمتر از سایر زمینه‌ها باشد. با این وجود پیشرفت چشم‌گیری داشته و کمک‌ فراوانی به حل مشکلات موجود بر سر راه سلامت روان نموده‌است.

این استارتاپ‌ها به دلیل دسترسی راحت‌تر و قدرت تحلیل رفتار و عواطف انسان می‌توانند در تشخیص دقیق‌تر و سریع‌تر مشکلات روانشناختی، کمک‌رسان باشند و با هدایت فرد به سمت درمان مناسب با هزینه‌ی کمتر، تا حد زیادی در بهبود سلامت روان عمومی نقش موثری ایفا کنند.

در روش‌های سنتی، ممکن است افراد صداقت لازم را در راه‌های سنجش شرایط روحی و روانی، مصاحبه و یا تکمیل پرسشنامه نداشته باشند. از آنجایی که امکان پایش ایشان و تحلیل رفتارهایشان همیشه و همه جا فراهم نیست، مشاور یا روانپزشک ممکن است در تشخیص دچار خطا شود و به تبع آن درمان مناسب انجام نشود.

استارتاپ‌هایی که از هوش مصنوعی در حوزه سلامت روان استفاده می‌کنند، علاوه بر دسترسی راحت و کاهش هزینه‌های درمان، امکان جمع‌آوری داده‌های ارزشمند را برای متخصصان فراهم می‌کنند که می‌توان از آن، علاوه‌ بر تشخیص دقیق‌تر، در تحلیل و توسعه روش‌های هوشمندانه‌ی تشخیص و درمان نیز استفاده کرد.

اما یک سؤال هنوز پابرجاست و آن هم اینکه «آیا با پیشرفت تکنولوژی، هوش مصنوعی می‌تواند از نظر احساسی جایگزین انسان شود؟». شاید پاسخ این سوال را باید در جای دیگری جستجو کرد: سازوکار نهان مغز، یک ساختار بسیار پیچیده و غیرقابل توصیف!

دانشمندان سال‌هاست که در جستجوی راه‌کارهایی برای درک پیچیدگی‌های مغز انسان و نحوه‌ی عملکرد آن هستند. البته موفق به کشف یک‌سری روش‌های پردازش نیز شده‌اند که حتی برای بعضی از الگوریتم‌های یادگیری ماشین به کار گرفته شده است، اما هنوز به طور کامل نتوانسته‌اند پیچیدگی‌ها و نحوه‌ی تفکر مغز را درک نمایند. در واقع نمی‌توان با اطمینان گفت که هوش مصنوعی می‌تواند از نظر احساسی جایگزین انسان شود یا نه. اما می‌دانیم که برای رسیدن به چنین هدفی نیاز به درک بهتر و دقیق‌تر ساختار و عملکرد مغز و نفوذ به ضمیر انسان است که می توان امیدوار بود در آینده ای نه چندان دور به چنین نقطه ای نزدیک خواهیم شد.

 

0%

• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%