خروج استارتاپ‌ چیست؟ یک کسب‌وکار تا چه زمانی استارتاپ تلقی می‌شود؟ آینده ایده‌آل برای یک استارتاپ کجاست؟ برای کسانی که به تازگی با دنیای کسب‌وکارهای نوپا آشنا شده‌اند، اینها سؤال‌های رایجی هستند. اما به طور معمول، آن‌قدر روی احتمال شکست استارتاپ‌ها تأکید می‌شود که فرصتی برای پاسخ به این سؤال‌ها باقی نمی‌ماند. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به استراتژی‌های خروج استارتاپ ها بیاندازیم و روند خروج استارتاپ های سلامت دنیا را در سال 2019 بررسی کنیم.

تعریف خروج استارتاپ

تمام استارتاپ‌ها برای اینکه بتوانند رشد سریعی داشته باشند به سرمایه نیاز دارند. پس از چند دور جذب سرمایه، اگر استارتاپ یکی از آن بیش از 90 درصد استارتاپ شکست‌خورده نبود، باید به فکر این باشد که سرمایه سرمایه‌گذاران را به آنها برگرداند. استراتژی خروج استارتاپ، روشی است که استارتاپ‌ها برای بازگرداندن سرمایه و عملکرد مستقل خود انتخاب می‌کنند.

خروج استارتاپ ها در چه مرحله‌ای اتفاق می‌افتد؟

اگر استارتاپ خشت اول را درست بنا کرده و به تناسب راهکار مشکل رسیده باشد، می‌تواند نمونه اولیه محصول یا کمینه محصول پذیرفتنی‌اش را به دست مشتریان آغازین خود برساند و از آنها بازخورد بگیرد. پس از آن، به کمک بازخوردهایی که از مشتریان می‌گیرد، محصولش را بهبود می‌دهد و به تناسب محصول و بازار می‌رسد. در این مرحله که بازار از محصول استقبال کرده، استارتاپ باید بتواند سرمایه مورد نیازش را تأمین کند تا جایگاه خودش را در بازار به دست آورد و رشد کند. همه این‌ها که محقق شود، استارتاپ شروع به رشد مقیاس‌پذیر می‌کند. پس از رشدی سریع و قابل توجه، سرعت رشد، کُند می‌شود و شرایط کسب‌وکار به تدریج پایدار می‌شود. در این مرحله، کسب‌وکار به بلوغ رسیده، دیگر استارتاپ نیست و باید یکی از استراتژی‌های خروج را اجرا کند.

گزینه‌های مطرح برای خروج استارتاپ ها

استارتاپ‌ها دو گزینه مختلف برای خروج دارند. اولین راه عرضه عمومی سهام (IPO) است. استارتاپ از یک شرکت خصوصی به یک شرکت سهامی عام تبدیل می‌شود و سهامش را در بازار بورس عرضه می‌کند. با درآمدی که از این روش به دست می‌آورد می‌تواند سرمایه سرمایه‌گذاران را به آنها برگرداند. البته سرمایه‌گذار مختار است هرچقدر از سرمایه‌اش را که خواست به صورت سهام حفظ کند.

گزینه دوم، ادغام و تملک (یا ادغام و اکتساب) است. با وجود اینکه این استراتژی در یک عبارت و با نام M&A شناخته می‌شود، اما ادغام برای استارتاپ‌ها معمول نیست. ادغام (Merger)، زمانی رخ می‌دهد که دو شرکت که اغلب بالغ و ساختاریافته هستند، تصمیم می‌گیرند اطلاعات و منابع خود را با یکدیگر ادغام کنند و در قالب شرکتی جدید به فعالیت خود ادامه دهند. ادغام به کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد می‌انجامد و یکی از انگیزه‌های مهم برای آن، افزایش سهم بازار شرکت جدید است.

تملک یا acquisition به معنای آن است که یک شرکت یا سازمان بزرگ‌تر، بیش از نیمی از سهام شرکت کوچک‌تر را بخرد. به این ترتیب، شرکت کوچک‌تر، تحت مالکیت و نظارت شرکت مالک (acquirer) به فعالیتش ادامه می‌دهد. ممکن است به نظر برسد تملک به ضرر استارتاپ است و قدرت و اختیار بنیان‌گذاران را کم می‌کند، اما این روش یکی از گزینه‌های مورد علاقه بنیان‌گذاران است. شرکت‌های بزرگ اغلب امکاناتی دارند که دسترسی به آنها برای استارتاپ‌ها بسیار دشوار است. برای مثال یک شرکت بزرگ در یک صنعت، شبکه ارتباطی گسترده‌ای دارد و برای بازاریابی محصول جدید در بازار، منابع مناسبی در اختیار دارد. در این حالت که به آن ادغام و اکتساب استراتژیک می‌گویند، اکتساب استارتاپ به موفقیت آن کمک شایانی می‌کند.

بنیان‌گذاران بسیار پیش از بلوغ استارتاپ‌ خود باید به استراتژی خروج مناسب برای استارتاپ خود فکر کنند. اگر قصد عرضه عمومی سهام را دارند باید از سال‌های اولیه، اسناد مالی خود را جمع‌آوری و به طور شفاف مستند کنند و برای پیمودن مسیری طولانی آماده باشند. البته، ادغام و تملک آسان‌تر است چرا که ممکن است در سطوح پایین‌تر کسب‌وکار اتفاق بیفتد. گاهی شرکت‌های بزرگ، استارتاپ‌هایی را که در سطح A هستند می‌خرند تا بتوانند توسعه محصول آنها را با اهداف و چشم‌انداز سازمان خود همسو کنند.

در مقیاس بین‌المللی، خروج استارتاپ های سلامت چطور پیش می‌رود؟

رکود بازار بورس سلامت شکست

در آمریکا از سال 2016 تا سال 2018 هیچ استارتاپی سهام خود را عرضه عمومی نکرد و تمام استارتاپ‌هایی که به بلوغ رسیده بودند استراتژی ادغام و تملک را مناسب‌تر یافتند. اما این طلسم بالاخره در سال 2019 و با عرضه سهام شش استارتاپ سلامت شکست. این استارتاپ‌ها در حیطه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند، اما نکته قابل توجه این است که اغلب آنها مدل درآمدی B2B و مشتریان سازمانی دارند و بیش از ده سال از فعالیتشان می‌گذرد. شرح کوتاهی از فعالیت این استارتاپ‌ها در ادامه آمده است.

استارتاپ تن‌ایکس جنومیکس (10X Genomics) روشی نو برای توالی‌یابی دی‌اِن‌اِی توسعه داده است. این استارتاپ که در سال 2012 راه‌اندازی شده، جوان‌ترین استارتاپ در میان این شش‌تا است.

هلث‌کاتالیست (Health Catalyst) یک شرکت فناوری اطلاعات سلامت است که به مراکز درمانی کمک می‌کند داده‌های مرکز خود را از نرم‌‌افزارهای پرونده الکترونیک و سایر نرم‌افزارها جمع‌آوری و از نظر عملکردی، مالی، درمانی و غیره تحلیل کنند. هلث‌کاتالیست سال 2008 راه‌اندازی شده و پیش از عرضه سهام خود، 377 میلیون دلار سرمایه جذب کرده است.

استارتاپ لیونگو (Livongo) به مبتالایان بیماری‌های مزمن برای مدیریت شرایط خود و داشتن زندگی بهتر کمک می‌کند. این استارتاپ که سال 2008 راه‌اندازی شده در حال حاضر روی مدیریت دیابت با ترکیب تکنولوژی و دسترسی به مربی (کوچینگ) متمرکز است. لیونگو تنها استارتاپ در این لیست است که مدل درآمدی B2C دارد.

استارتاپ فریزیا (Phreesia) فرآیند پذیرش بیماران در مطب پزشکان را تسهیل می‌کند. فریزیا به جای پرونده‌های کاغذی، راهکاری نرم‌افزاری روی تبلت ارائه می‌دهد. این استارتاپ سال 2005 راه‌‌اندازی شده و تا زمان عرضه عمومی سهام خود، 92.6 میلیون سرمایه جمع‌ کرده است.

چنج‌ هلث‌کر (Change Healthcare) به مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت، نرم‌افزارها و خدمات تکنولوژی‌محور برای پیاده‌سازی موفق مراقبت‌های مبتنی بر ارزش ارائه می‌دهد. این شرکت در سال 2005 راه‌اندازی شده است.

پروجینی (Progyny) هم در سال 2008 فعالیتش را شروع کرده و خدمات متنوعی برای درمان ناباروری ارائه می‌دهد. مشتریان پروجینی، سازمان‌هایی هستند که بیمه سلامت کارکنان خود را فراهم می‌کنند.

ادغام و اکتساب، اولویت اول خروج استارتاپ های سلامت

تعداد ادغام و اکتساب‌ها بسیار بیشتر است. راک‌هلث در گزارش پایان سال 2019 خود، 112 ادغام و اکتساب سلامت دیجیتال را فقط در آمریکا گزارش کرد. موبی‌هلث‌نیوز هم 53 مورد را در سراسر دنیا بررسی کرده اما به نظر نمی‌رسد این لیست هم کامل باشد.

با بررسی فهرست ادغام و اکتساب‌های چندسال گذشته، می‌توان تکرار هفت گروه از خریداران استارتاپ‌های سلامت را مشاهده کرد. شرکت‌های سلامت دیجیتال، شرکت‌های تکنولوژی، شرکت‌های داروسازی، شرکت‌های تجهیزات پزشکی، بیمه‌های سلامت و سازمان‌های تأمین‌کننده مالی و مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت، خریداران اصلی استارتاپ‌های سلامت هستند. مثال‌هایی از این گروه‌ها در ادامه آمده است.

شرکت‌های سلامت دیجیتال

شرکت‌های سلامت دیجیتال، برای حفظ جایگاه خود، باید همواره هوشیار باشند تا ارزش بیشتری از رقبایشان خلق کنند. اما این شرکت‌ها که زمانی استارتاپ بوده‌اند، اغلب هنوز آن‌قدر منابع مالی در اختیار ندارند که بتوانند یک استارتاپ در درون خود خلق کنند. گاهی هم موضوع نبود منابع مالی نیست، بلکه ممکن است راهکار استارتاپی دیگر را جذاب‌تر بیابند. در چنین شرایطی اکتساب استارتاپی کوچک‌تر که سرویسی مکمل ارائه می‌دهد، تصمیم هوشمندانه‌ای است.

ادونشیاهلث (Advantia Health) استارتاپ پزشکی از راه دور پسیفای (Pacify) را در آوریل 2019 خرید. ادونشیا هلث مأموریت خود را کمک به بانوان برای مدیریت سلامت خود و خانواده‌شان تعریف کرده و به این منظور، شبکه‌ای برای ارائه مراقبت‌های جامع سلامت سرپایی توسعه داده است. از طرفی، پسیفای، به مادران و تازه‌والدین، خدمات مشاوره از راه دور برای مراقبت‌های نوزاد و شیرخوار ارائه می‌دهد. اکتساب پسیفای، به ادونشیاهلث اجازه می‌دهد خدمات خود به مادران را گسترش دهد.

شرکت‌های تکنولوژی

وقتی بدانیم بازار سلامت ارزشی بیش از 4 تریلیارد دلار دارد، از علاقه شرکت‌های بزرگ تکنولوژی به فعالیت و سرمایه‌گذاری در این حوزه تعجب نمی‌کنیم. این شرکت‌ها در کنار توسعه محصولات جدید براساس دانش و امکانات خود، توجه فراوانی به استارتاپ‌های سلامت دیجیتال دارند. پس هرجا فرصت مناسبی ببینند، برای اکتساب استارتاپ‌هایی که به آنها برای افزایش نفوذشان به حوزه سلامت کمک می‌کنند اقدام می‌کنند.

اپِل استارتاپ سلامت دیجیتال توییوهلث (Tueo Health) را خرید. توییوهلث که درسال 2015 راه‌اندازی شده، ابزاری دیجیتال برای پایش وضعیت مبتلایان آسم طراحی کرده است. محصول توییوهلث به والدین کودکان مبتلا به آسم امکان می‌دهد علائم و محیط کودک خود را پایش و درمان‌ آنها را مدیریت کنند. نکته جالب توجه اینکه، این استارتاپ پیش از اکتساب توسط اپل، هنوز به سری A هم نرسیده و فقط 1.1 میلیون دلار سرمایه مرحله بذری جذب کرده بود.

اپل که از مدت‌ها قبل تلاش می‌کرد امکان پایش سلامت و تندرستی را به کمک ساعت‌ و تلفن‌های همراه خود فراهم کند، اکنون حیطه فعالیت خود را گسترش داده. اپل سال گذشته هم استارتاپ بدیت را که در زمینه پایش کیفیت و بهداشت خواب فعالیت می‌کند خرید. این اقدامات نشان می‌دهد اپل قصد ندارد فقط در محدوده آیپد، آیپاد و حسگرهای ساعت اپل باقی بماند. این غول تکنولوژی اکنون علاوه بر پایش علائم حیاتی، امکان ثبت نوار قلب، پرونده الکترونیک سلامت شخصی و پایش بهداشت خواب و آسم را هم فراهم کرده و شایعاتی هم درباره ورودش به حوزه سلامت بانوان و شنوایی وجود دارد.

شرکت‌های داروسازی

شرکت‌های داروسازی یکی از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین ذی‌نفعان سلامت هستند و به همین دلیل تا مدت‌ها پس از ظهور استارتاپ‌های سلامت، نیازی به نوآوری در صنعت خود نمی‌دیدند. اما با رشد سریع بازار سلامت دیجیتال، شرکت‌های داروسازی متوجه اهمیت استارتاپ‌های این حوزه شدند و ورود به آن را ضروری یافتند. ساختار سنتی شرکت‌های داروسازی، تغییر زیرساخت‌های آنها برای همسو شدن با دنیای دیجیتال را دشوار می‌کند. بنابراین اغلب شرکت‌های داروسازی بزرگ که برنامه حساب‌شده‌ای برای ورود به این بازار دارند، تملک استارتاپ‌های موفق را راه بهتری می‌دانند

به نظر می‌رسد خلاف سال 2018 میلادی، شرکت‌های تولیدکننده دارو در سال 2019 بیشتر روی استارتاپ‌های دارو و بیوتکنولوژی متمرکز شده‌اند. در میان ادغام و تملک‌های استارتاپ‌های سلامت دیجیتال، خریداری از تولیدکنندگان دارو دیده نشد. هولدینگ روش (Roche) که در دو سال گذشته استارتاپ‌های سلامت دیجیتال مای‌شوگر (MySuger) در زمینه دیابت، فلت‌آیرون‌هلث (Flatiron Health) در حیطه مدیریت درمان سرطان و ویوویکز (Viewics) ارائه‌دهنده خدمات مدیریت داده‌های سلامت را خریده بود، سال 2019 فقط دو شرکت بیوتکنولوژی فعال در زمینه ارائه راهکارهای درمانی برای بیماری‌های التهابی و ژن‌درمانی را خرید.

شرکت‌های تجهیزات پزشکی

برای شرکت‌های تجهیزات پزشکی دسترسی به نوآوری و تکنولوژی استارتاپ‌ها، مزیتی رقابتی است و جایگاهشان را در بازار ارتقا می‌دهد. از طرفی این شرکت‌ها به واسطه سال‌ها حضور در بازار، مشتریان و شرکای مهمی دارند که دسترسی به آنها برای استارتاپ‌ها بسیار ارزشمند است.

شرکت تجهیزات و نرم‌افزارهای پزشکی زُل‌مدیکال (Zoll Medical)، دو شرکت گلدن‌اَور (Golden Hour) و پِیِر لاجیک (Payor Logic) را خرید. زل‌مدیکال تولیدکننده دستگاه دفیبریلاتور (شوک قلبی) پوشیدنی است و گلدن‌اور می‌تواند به آن در ثبت و سازمان‌دهی داده‌های بیماران کمک کند. پِیِر لاجیک، به مراکز درمانی خدمات مدیریت هزینه ارائه می‌دهد و زل‌مدیکال با اکتساب آن، محدوده خدمات خود برای ارائه به سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت را گسترش داده است.

البته، هردو شرکت گلدن‌اَور و پِیِر لاجیک بیش از 15 سال است که فعالیت می‌کنند و پیشتر سهامشان را عرضه عمومی کرده بودند. بنابراین این اکتساب‌ها اگرچه در حیطه سلامت است، اما استارتاپی نیست.

شرکت‌های بیمه سلامت و تأمین مالی

شرکت‌های بیمه، یکی دیگر از خریداران اصلی استارتاپ‌ها هستند. این شرکت‌ها تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از تکنولوژی، خدماتشان را بهبود و درآمد خود را افزایش دهند. استارتاپ‌های مدیریت مالی و ارزیابی ریسک سلامت، دستگاه‌های پوشیدنی که داده‌های تندرستی را جمع‌آوری می‌کنند و استارتاپ‌هایی که به واسطه خدمات خود به داده‌های سلامت دسترسی می‌یابند، می‌توانند مورد توجه شرکت‌های بیمه قرار بگیرند.

گروه یونایتدهلث (Unitedhealth group)، استارتاپ پیشنتزلایک‌می (PatientLikeMe) را خرید. این استارتاپ به مبتلایان بیماری‌های مزمن امکان می‌دهد علائم و تجربه خود از درمان را ثبت و برای اهداف تحقیقاتی به اشتراک بگذارند، همچنین شبکه اجتماعی برای ارتباط با افرادی با شرایط مشابه نیز هست.

به دنبال حکم ترامپ برای محدود کردن فعالیت سرمایه‌گذاران خارجی در آمریکا، این استارتاپ برای بازگرداندن 100 میلیون دلار سرمایه‌ای که از کربن‌ایکس (iCarbonX)، شرکت چینی فعال در زمینه ژنتیک و داده‌های سلامت دریافت کرده بود تحت فشار قرار گرفت و شاید ناخواسته به سمت ادغام و اکتساب رفت. اکنون که پیشنتزلایک‌می فعالیت خود را زیر نظر گروه یونایتد هلث، ادامه خواهد داد، کاربران آن نگران امنیت اطلاعات خود هستند. این نگرانی بابت ارائه داده‌های بیماران به بیمه سلامت یونایتدهلث است. البته، مدیران یونایتدهلث و مدیرعامل این استارتاپ اطمینان داده‌اند که پیشنتزلایک‌می به بخش تحقیق و توسعه این گروه پیوسته است و خللی به امنیت داده‌های بیماران وارد نخواهد شد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی

زمانی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، استارتاپ‌ها را خریداری می‌کنند، بیشتر به یک دور جذب سرمایه شباهت دارد. چنین اکتسابی، اغلب استراتژیک نیست. سرمایه‌گذار تنها منابع مالی در اختیار شرکت می‌گذارد و تصمیم‌گیری‌اش درباره کسب‌وکار هم بیش از هرچیز براساس اهداف و برنامه مالی خودش است.

صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی واربرگ پینکوس(Warburg Pincus)، دو شرکت داکوتَپ (DocuTAP) و پرکتیس ولاسیتی (Practice Velocity) را خرید و آنها را تحت نام اکسپریتی (Experity) در هم ادغام کرد. داکوتپ خدمات پرونده الکترونیک پزشکی و نرم‌افزار مدیریت مراقبت‌های بیمارستانی اورژانسی و پرکتیس ولاسیتی هم خدمات پرونده الکترونیک مراقبت اورژانس ارائه می‌دهد. این ادغام، خدماتی را که مشتریان هریک از شرکت‌ها دریافت می‌کنند افزایش خواهد داد.

نکاتی که از روند خروج استارتاپ های سلامت در سال 2019 می‌توان دریافت

با وجود اینکه سال 2019 رکود عرضه عمومی سهام در آمریکا شکست، همچنان چه در آمریکا و چه در سایر نقاط دنیا، نسبت به ادغام و تملک محبوبیت کمتری دارد. یکی از دلایلش این است که استارتاپ‌ها برای آنکه بتوانند وارد بازار بورس شوند، باید از چندسال قبل برنامه‌ریزی کرده باشند و اسناد مالی‌شان شفاف و قابل ارائه باشد. اما چالش مهم‌تر این است که استارتاپ باید جریان درآمدی سالانه بیش از 100 میلیون دلار داشته باشد. بسیاری از استارتاپ‌های سلامت، حتی آنهایی که چندسالی از فعالیتشان می‌گذرد، از این نقطه فاصله دارند. بنابراین، استارتاپ‌ها ادغام و تملک را گزینه بهتری می‌یابند.

ارزش سهام استارتا‌های سلامتی که سهام خود را عرضه عمومی کردند، به خوبی پیش‌بینی‌ها پیش نرفت. به همین دلیل، تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند عرضه عمومی سهام در سال 2020 افزایش نخواهد یافت.

در میان ادغام و اکتساب‌ها، استارتاپ‌های پرونده الکترونیک سلامت و تله‌مدیسن به دفعات مشاهده می‌شوند. این‌طور به نظر می‌رسد که رقابت در هرکدام از این دو حیطه زیاد است و بازیگران صنعت تلاش می‌کنند با ادغام و اکتساب‌های استراتژیک، سهم بازار خود را افزایش دهند.

در اکوسیستم استارتاپی ایران شرایط برای خروج استارتاپ های سلامت چگونه است؟

اکوسیستم استارتاپی سلامت ایران، هنوز برای آنکه شاهد خروج استارتاپ ها باشد خیلی جوان است. قدیمی‌ترین استارتاپ‌های سلامت ما، کمتر از 7 سال سن دارند و راه زیادی برای رسیدن به بلوغ در پیش دارند. بنابراین، عرضه عمومی سهام برای استارتاپ‌های سلامت در سال‌های نزدیک بعید به نظر می‌رسد. همچون سایر نقاط جهان، ادغام و اکتساب گزینه محتمل‌تری است. از میان گروه‌های مختلف، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های تولید و عرضه تجهیزات پزشکی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، خریداران محتمل‌تری برای استارتاپ‌های سلامت هستند.

منابع

https://www.mobihealthnews.com/news/north-america/53-digital-health-mergers-and-acquisitions-we-covered-2019

https://rockhealth.com/reports/in-2019-digital-health-celebrated-six-ipos-as-venture-investment-edged-off-record-highs

0%

• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%
• Criteria 0%