معرفی کتاب: تخریب خلاق در پزشکی، انقلاب دیجیتال چگونه خدمات سلامت را بهبود می‌بخشد
کتاب “«تخریب خلاقانه پزشکی»، اولین کتاب توپل در زمینه تاثیر تحولات دیجیتال بر آینده پزشکی است که در سال 2010 میلادی منتشر شده است. این کتاب در سه بخش و در 11 فصل تالیف شده است. توپل در این کتاب به بررسی تحولات پزشکی و تغییر رویکرد از پزشکی جمعیت‌محور به پزشکی شخصی‌سازی‌شده می‌پردازد و تاثیر پیشرفت‌های دیجیتال در تسریع و تسهیل این فرآیند را تبیین می‌نماید.
درباره نویسنده
اریک جفری توپل (Eric Jeffrey Topol) کاردیولوژیست، دانشمند و نویسنده اهل نیویورک آمریکا و بنیان‌گذار و مدیر موسسه پژوهش‌های کاربردی Scripps است. پژوهش‌های علمی توپل، به طور عمده بر پزشکی مولکولی متمرکز است و به طور همزمان وی به عنوان کاردیولوژیست در کلینیک بیماری‌های قلبی – عروقی Scripps به فعالیت بالینی خود ادامه می‌دهد. پژوهش در زمینه پزشکی مولکولی و آشنایی با روند تغییرات و پژوهش‌های جاری منجر به انتشار سه کتاب پرفروش در زمینه آینده و تحولات پزشکی در دنیا شده است.
«تخریب خلاق پزشکی» در یک نگاه
بخش اول: تنظیم و تعیین مبانی
در بخش اول این کتاب، توپل می‌کوشد تا با بررسی روند تحولات دیجیتال و تاثیر آن بر حوزه‌های مختلف علم و زندگی مردم، تحولات آینده سیستم سلامت و جایگاه پزشک و بیمار در این سیستم جدید را پیش‌بینی نماید.
- فصل 1: چشم‌انداز دیجیتال: ترویج فرهنگ مشارکتی و مبتنی بر داده
- فصل 2: جهت‌گیری علم پزشکی: جمعیت یا فرد
- فصل 3: مصرف‌کنندگان تا چه اندازه قدرتمند شده‌اند؟
تحولات ناشی از فناوری‌های دیجیتال
در دنیای امروز با وجود تلفن‌های همراه و رایانه‌های شخصی، قدرت نفوذ و دامنه تاثیر فناوری‌های دیجیتال بر جنبه‌های مختلف زندگی کاربران آنها بیش از پیش مشهود است. ویژگی‌ها و توانایی‌های منحصربفرد فناوری‌های دیجیتال، منجر به خلق ارزش‌ها و خدمات جدیدی شده است که تا پیش از آن حتی قابل تصور نبوده است. دسترسی مداوم به اینترنت (Constant Connectivity)، همکاری (Collaboration)، تامین منابع به صورت جمعی (Crowdsourcing)، الگوی مصرف انتخابی (Customized Consumption) و فضای ابری (Cloud Computing) یا به تعبیر توپل 5C (+) منجر می‌گردد تا الگوهای متداول به چالش کشیده شوند یا حتی حذف گردند و مفاهیمی جدید مانند تخریب (Destruction)، غرق شدن در داده (ِData Deluge) و فرهنگ داده‌محور (Data-Driven Culture) برای اولین بار مطرح شدند.
تاثیر فناوری دیجیتال بر بیماران
توپل معتقد است که با توجه به حجم بالای اطلاعات و دسترسی سریع و آسان به آنها از طریق اینترنت، افراد جامعه و بیماران امروز بیش از هر زمان دیگری نسبت به وضعیت سلامت خود، انواع بیماری‌ها و درمان‌های محتمل برای آنها مطلع هستند. این آگاهی جایگاه و نقش بیمار را در مسیر درمان به صورت قابل‌ملاحظه‌ای تغییر می‌دهد. بیماران امروزه نقشی فعال و تعیین‌کننده در فرآیند تصمیم‌گیری و انتخاب درمان موردنظر خود دارند. لذا موضوع توانمندسازی و ارائه اطلاعات صحیح و کامل به بیمار از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار است. توپل در اینجا به این نکته اشاره می‌کند که استفاده از فناوری و جریان اطلاعات به سمت بیماران به حدی پیش رفته است که منجر به ایجاد موج جدیدی تحت عنوان پزشکی DIY یا Do-It-Yourself Medicine شده است که در آن بیمار برای بهبود وضعیت یا حتی درمان خویش، بر داده‌هایی که خود به دست آورده تمرکز می‌کند.
پزشکی شخصی‌سازی شده
توپل سپس به بررسی این موضوع در سطح کلان‌تر می‌پردازد. بیشتر پروسیجرها و تست‌های متداول پزشکی، ضروری یا حتی مفید نیستند. بسیاری از این تست‌ها با تکیه بر پزشکی مبتنی بر شواهد (Evidence-based Medicine) و کارآزمایی بالینی تصادفی، دوسرکور و با تکیه بر مقایسه با گروه کنترل تهیه شده‌اند. این کارآزمایی‌ها معمولا مبنای دقیق ندارند و بر اساس دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های ارائه شده توسط متخصصان دولتی تهیه و اجرا شده‌اند.
توپل در این بخش پیشنهاد می‌کند که یک مطالعه مبتنی بر شواهد اصیل می‌بایست برای هر فرد به طور مستقل و شخصی‌سازی شده پیاده‌سازی گردد و این موضوع تنها با دسترسی به اطلاعات و داده‌های شخصی هر فرد قابل انجام است.
بخش دوم: جمع‌آوری داده
بخش دوم این کتاب شامل تفسیرها و مثال‌هایی از راهکارهای جدید در خصوص جمع‌آوری و استفاده از داده در حوزه‌های مختلف علوم پزشکی است.
- فصل 4: فیزیولوژی، سنسورهای بی‌سیم
- فصل 5: بیولوژی، توالی ژنوم‌ها
- فصل 6: آناتومی، از تصویربرداری تا پرینت سه‌بعدی ارگان‌ها
- فصل 7: پرونده الکترونیکی بیمار و فناوری اطلاعات پزشکی
- فصل 8: همگرایی داده‌های انسانی
توپل در این بخش بر این موضوع تاکید می‌کند که برای اینکه تصویر کاملی از وضعیت سلامت افراد به دست آوریم، با گستره وسیعی از اطلاعات و داده‌ها روبرو هستیم، ولی این داده‌ها را می‌توان در سه دسته اطلاعات فیزیولوژی، آناتومی و بیولوژی دسته‌بندی نمود. وی در ادامه به بررسی راهکارهای دیجیتالی می‌پردازد که می‌توانند در جمع‌آوری این اطلاعات مفید باشند.
توپل تاثیر فرآیندهای دیجیتال در این سه حوزه را این‌گونه توصیف می‌کند:
فیزیولوژی
سنسورهای بی‌سیم به پزشکان این امکان را می‌دهد که در فواصل زمانی متفاوت و حتی زمانی که دسترسی به بیمار امکان‌پذیر نیست، اطلاعات موردنیاز در خصوص عملکرد و سازوکارهای مختلف بدن انسان را به صورت Real-Time جمع‌آوری نمایند. از متداول‌ترین سنسورها می‌توان به میزان قند خون، سطح فشار خون، اطلاعات نوار قلب و نرخ ضربان قلب اشاره نمود. این اطلاعات علاوه بر پزشک به بیمار و افراد خانواده وی این امکان را می‌دهد که شرایط را پایش نمایند و با دخالت به موقع، شرایط بیمار را به بهترین نحو کنترل نمایند.
آناتومی
تصویربرداری به عنوان یکی از پیشروترین فناوری‌ها در حوزه پزشکی، می‌تواند به زودی آینده سیستم سلامت را متحول نماید. در حال حاضر فناوری‌های متعددی از جمله MRI، CT-Scan، اولتراسوند و رادیولوژی برای تصویربرداری از اندام‌ها و ارگان‌ها استفاده می‌شوند که می‌توانند تصویر دقیقی از آناتومی در اختیار تیم پزشکی قرار دهند. بزرگترین مشکل این تجهیزات، هزینه بسیار بالای آنها، نیاز به شرایط خاص برای تصویربرداری و زیرساخت‌های ویژه آنها است که علاوه بر سختی در استفاده، هزینه‌های بسیار بالایی را به سیستم سلامت و بیمار تحمیل می‌کند. استفاده از تجهیزات پرتابل و کم‌حجم، توسعه فناوری‌های کم‌هزینه و ساده برای تصویربرداری از قلب، مغز، سلول‌های سرطانی و غیره، پیشرفت راهکارهای پرینت سه‌بعدی برای پرینت اندام‌ها و توانایی طراحی یک ارگان به صورت کاملا شخصی‌سازی‌شده می‌تواند در مدت کوتاهی پزشکی را کاملاً متحول نماید.
بیولوژی
تشخیص ژن‌های معیوب، توجیه بالا بودن شانس ابتلا به یک بیماری در گروه خاصی از افراد، انتخاب داروهای مناسب برای درمان یک بیماری بر اساس ژنوم‌های هر فرد و سوالاتی از این دست همگی با آنالیز و شناخت دقیق ژنوم‌های افراد قابل پاسخگویی است. آنالیزهایی از این دست می‌تواند در وهله اول با پیش‌بینی وقوع بیماری به پیشگیری دقیق و موثر کمک نماید و از سوی دیگر درمان‌های مختلف به خصوص درمان بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان را برای هر بیمار شخصی‌سازی نماید و به این ترتیب شانس بهبود آنها را به مراتب افزایش دهد. توپل در این کتاب پیش‌بینی می‌کند که دیجیتالی کردن بیولوژی مولکولی انسان در آینده نزدیک، به یک پروسیجر روتین پزشکی تبدیل می‌گردد.
همگرایی اطلاعات پزشکی
اطلاعات و داده‌های جمع‌آوری شده با وجود ارزش بالا و غیرقابل انکار، تنها در صورتی می‌توانند اثر قابل ملاحظه‌ای بر بهبود وضعیت سلامت افراد بگذراند که به صورت یکپارچه بررسی و تفسیر گردند. توپل در این کتاب بیان می‌کند که بهترین راهکار برای مدیریت این حجم عظیم از داده‌های مهم و متنوع استفاده از پرونده الکترونیک سلامت افراد است. تجمیع و یکپارچه‌سازی اطلاعات مختلف در قالب یک پرونده واحد این امکان را به پزشک و کادر درمان می‌دهد تا تمامی جنبه‌های مرتبط با وضعیت سلامت فرد را بررسی نماید و تصمیمی بهتر و دقیق‌تر بر اساس اطلاعات جامع به دست آمده اتخاذ نماید.
آنچه در کتاب مغفول مانده، مسائل و مشکلات قانونی مرتبط با حفظ حریم خصوصی و سواستفاده احتمالی از اطلاعات بیماران به خصوص اطلاعات ژنوم آنها است و تا به این لحظه راهکاری مطمئن و قطعی برای غلبه بر این مشکل ارائه نشده است.
بخش سوم: تاثیر انسان دیجیتال
علم پزشکی تا به این لحظه در برابر فناوری‌های دیجیتال مقاومت کرده و آنچه در عمل اتفاق افتاده تنها تغییرات تدریجی و ملایم ولی مبتنی بر تکنولوژی‌های جدید بوده است. در مقابل، پیشرفت فناوری‌های دیجیتال و فرآیند تبدیل بیمار حقیقی به یک بیمار دیجیتالی، تغییر و تحولی بنیادین و انقلاب‌گونه است و برای موفقیت بیش از هر چیز به همراهی کامل تمامی ارکان سیستم سلامت نیاز دارد.
- فصل 9: پزشکان قابل تغییر
- فصل 10: تحول صنایع مرتبط با علوم زیستی
- فصل 11: انسان دیجیتالی و هویت افراد پس از آن
در این کتاب توپل ادعا می‌کند که تحول دیجیتال سیستم سلامت، از سوی مصرف‌کنندگان و افراد عادی آغاز شده است و به زودی تمامی سیستم سلامت را دربرمی‌گیرد. یکی از مهم‌ترین مشکلات و موانع اثربخشی این تحول، عدم همراهی ارکان سیستم سلامت به خصوص پزشکان و کادر درمان است. آنچه سیستم سلامت شامل پزشکان، سیاست‌گذاران و صنایع دارویی و بیوتکنولوژی باید به آن توجه کنند فرصت‌های متعددی است که فناوری‌های دیجیتال می‌تواند برای آنها فراهم نماید. برای این کار لازم است که آموزش پزشکی تغییر کند و پزشکان علاوه بر مهارت‌های مرتبط به سلامت، در زمینه فناوری و کاربردهای محتمل آن در حوزه سلامت نیز مهارت‌های لازم را فرا گیرند.
توپل در این بخش تاکید می‌کند که یکی از مهم‌ترین نتایج تحول دیجیتال سلامت، توانمند شدن بیماران و بالا رفتن سطح آگاهی آنها نسبت به مسائل مرتبط با سلامت است. توپل در این کتاب عنوان کرده است که در این شرایط، سیستم سلامت می‌بایست بپذیرد که ساختار سنتی این سیستم تغییر کرده و بیمار آگاه و توانمند فعلی در فرآیند تصمیم‌گیری و انتخاب راهکار درمانی به صورت فعال نقش ایفا خواهد کرد. با توجه به این مسئله ارکان سیستم سلامت می‌بایست در قدم بعدی خود اقدام به تدوین برنامه‌ها و راهکارهایی نمایند که به توانمندسازی و افزایش آگاهی بیمار نسبت به شرایط بیماری منجر می‌شود.
توپول در انتها بیان می‌کند که هدف وی از نگارش این کتاب علاوه بر معرفی فناوری‌های مهم و تاثیرگذار در حوزه سلامت، ساختن تصویری از آینده سیستم سلامت است که در آن فرآیند درمان با تکیه بر داده‌های به دست آمده به طور کامل برای هر فرد شخصی‌سازی شده است.
