دنیای فناوری و خدمات سلامت پیوسته در حال تغییر است و شیوه‌های جدید و مدرنی برای خدمات ایجاد می‌شود. یکی از چالشهایی که با همه‌گیری کرونا بیش از پیش مطرح شد، مشکلات سلامت روان بود و لذا یکی از موضوعاتی که این روزها زیاد در اخبارها شنیده می‌شود، نقش فناوری در سلامت روان است.
در گذشته به سختی ممکن بود افراد اختلالات روانی را بشناسند و یا با آن مواجه باشند. اما در حال حاضر بسیاری از مردم در خود یا اطرافیان این مشکلات را مشاهده کرده و حدودا از هر سه نفر، یک نفر با نوعی از این اختلال‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. بروز همه‌گیری، الزام به رعایت فاصله اجتماعی و در خانه ماندن افراد، افزایش چشمگیری در آمار مشکلات سلامت روان را به همراه داشته است.
قسمت 64 پادکست Healthcare IT Today، به بحث در مورد نقش فناوری در سلامت روان اختصاص دارد. کالین هانگ (Colin Hung)، متخصص مارکتینگ، سردبیر و ویراستار و مشاور تخصصی استارتاپی حوزه سلامت و جان لین (John Lynn)، کارآفرین، مشاور و بلاگر تخصصی حوزه تکنولوژی‌های سلامت در این مورد به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. آنها در مورد موضوعاتی همچون تأثیر فناوری بر سلامت روان، دسترسی به منابع و متخصصان سلامت روان، اپلیکیشنهای سلامت روان و سودمندی آنها و نوآوری‌ها در فناوری سلامت روان صحبت میکنند.
تأثیر فناوری بر بهداشت روانی در خدمات سلامت
کالین هانگ در ابتدای سخنان خود به تأثیر فناوری بر سلامت روان افرادی که از آن استفاده میکنند اشاره می‌کند. یکی از موارد چالش‌برانگیز فناوری در خدمات سلامت، پرونده الکترونیک سلامت (EHR) است. نیاز به وارد کردن مداوم اطلاعات به سیستم، باعث فرسودگی و کاهش رضایت شغلی در افراد می‌شود.
اما جنبه‌های مثبتی نیز برای فناوری در کار وجود دارد. ابزارهای اتوماسیون گردش کار که در حال حاضر استفاده می‌شوند، و حتی سیستم EHR، باعث حذف بسیاری از امور خسته‌کننده‌ی بعدی می‌شوند. پزشکان ناچار به جستجو در نمودارهای کاغذی و حفظ و نگهداری آنها نیستند. راهکارهای ارسال پیام اتوماتیک از پشت میز کار، یا ابزارهای ارتباطی باعث کاهش فشار و مشکلات کار در مراکز خدمات سلامت می‌شوند.
نقش فناوری در دسترسی به منابع سلامت روان و متخصصان
دو چالش عمده‌ی مطرح در زمینه سلامت روان، عدم وجود متخصصان کافی و مسئله‌ی استیگما (نگاه منفی به اختلالات روان و انگ زدن به افراد برای ابتلا به این اختلالات یا مراجعه به متخصصان این حوزه) است. اگر مشکل استیگما وجود نداشت و افراد نیازمند درمان به دلیل ترس از انگ اجتماعی از آن اجتناب نمی‌کردند، کمبود متخصصان بیش از پیش مشخص می‌شد.
یکی از وعده‌های فناوری این است که می‌توان راهی برای برگزاری یک جلسه مشاوره سلامت روان از راه دور فراهم آورد. به روشی که مشکل انگ و بدنامی برای افراد مطرح نباشد. شخص بدون نیاز به مراجعه به مطب‌های درمانی یا مراکز ترک اعتیاد، در خانه خود در جلسه حضور می‌یابد.
از بعدی دیگر، رسانه‌های اجتماعی، که جلوه‌ای از فناوری دیجیتال هستند، تاثیر زیادی در گسترش درک عمومی از مشکلات روانی و شکستن انگ اجتماعی داشته‌اند. بسیاری از مردمی که با افسردگی یا مشکلات دیگر مواجه بوده‌اند آن را در شبکه‌های اجتماعی مطرح میکنند و اعلام میکنند که توانسته‌اند آن را شکست داده و زندگی موفقی داشته باشند.
در حال حاضر امکاناتی مانند قابلیت جستجو در گوگل و یا منابع دیگر برای کسب اطلاعاتی مربوط به سلامت روان وجود دارد. علاوه بر این، می‌توان نزدیک‌ترین متخصص‌های سلامت روان یا درمانگرها یا اطلاعات آنها را نیز جستجو کرد. یافتن درمانگر و حامی بسیار آسان‌تر از گذشته شده است.
در حوزه سلامت روان یافتن مشاور مناسب از اهمیت بسیاری برخوردار است. رابطه فرد با درمانگر متفاوت از اقدامات پزشکی دیگر است. در اینجا فرد تاریخچه‌ی خود و جزئیاتی از زندگی شخصی خود را به اشتراک می‌گذارد و اعتماد شرطی اساسی است. با کمک فناوری می‌توان در سایت‌های آنلاین نظرات افراد را در مورد مشاوران مشاهده کرد و با آگاهی و شناخت بیشتری تصمیم گرفت.
«ناچار نیستیم به صورت فیزیکی و حضوری به مطب‌ها برویم. می‌توان از متخصصانی در شهرها و مناطق دورتر بهره برد. به نوعی، فاصله دیگر جزو مشکلات ما در زمینه سلامت روان مطرح نیست.
در گذشته افراد تسلیم بیماری می‌شدند. در سکوت و تنهایی رنج می‌بردند یا به روش‌های دیگری با مشکل خود برخورد می‌کردند. اما فناوری از منظر دسترسی کمک زیادی به سلامت روان کرده است.»
کارایی اپلیکیشنهای سلامت روان
اپلیکیشنهای زیادی وجود دارد که ادعا میکنند نوعی از خدمات سلامت روان را ارائه میکنند. طبق نظر مشاوران، برنامه‌ای که بتواند به شرایط زندگی کمک کرده و باعث بهبود آن شود، ارزشمند است. اپلیکیشنهای مراقبه و ذهن‌آگاهی می‌توانند در این راستا منافع فوق‌العاده‌ای را فراهم کنند.
اما برنامه‌های دیگر شاید چندان با مدل درمانی واقعی سلامت روان مطابقت نداشته باشند. آنها اغلب اوقات مشکلات روانی واقعی را که بسیاری از مردم با آنها مواجه هستند درمان نمی‌کنند.
با این وجود، اپلیکیشن‌ها می‌توانند در شرایطی خاص به افراد خاصی کمک کنند. زمانی که جایگزینی وجود ندارد و فرد نمی‌تواند به درمانگر مراجعه کند. سودمندی برخی از این اپلیکیشن‌ها توسط شواهد بالینی تأیید شده است.
سودمندترین روش استفاده از اپلیکیشنهای سلامت روان، استفاده از آنها به عنوان برنامه‌های تکمیلی، در فاصله بین ویزیت‌های حضوری یا در جریان ملاقات‌های معمول است. تمرین‌ها و موضوعات متعددی وجود دارد که مشاور از فرد می‌خواهد طی یک هفته انجام بدهد تا سلامت روانی‌اش را تضمین کند. برنامه‌های یادآور و برنامه‌هایی که می‌توانند در اجرا و پیگیری نحوه عملکرد کمک کنند، در این برنامه‌های مکمل گنجانده می‌شوند.
به عنوان مثال یکی از ابزارهای قدرتمندی که بسیاری از متخصصان سلامت روان از آن استفاده میکنند، وقایع‌نگاری روزمره است. شاید در این موارد یک اپلیکیشن بتواند بسیار راهگشا باشد. با در نظر گرفتن اینکه همه افراد همیشه تلفن همراه خود را در کنار خود دارند و شاید حمل دائمی یک کتابچه که پر از جزئیات اطلاعات شخصی است چندان مطلوب نباشد.
گاهی اوقات ممکن است بیمار نیاز فوری به دسترسی و تماس با کسی داشته باشد. در این موارد یک اپلیکیشن می‌تواند از طریق برخی تمرینات این اطمینان را ایجاد کند که تا زمان دسترسی به متخصص سلامت روان، از بدتر شدن وضعیت و شرایط فرد جلوگیری می‌شود.
هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین متخصص سلامت روان شود؟
در حوزه سلامت روان، حتی فردی که ضریب هوشی کمی پایین‌تری داشته باشد نیز نمی‌تواند جایگزین مشاور شود. اقدامات این حوزه نیاز به سطح بالای شخصی‌سازی دارند. هر آنچه شخص می‌گوید و اینکه چگونه برای درمان به کار می‌روند از اهمیت بالایی برخوردار است. تمام تکنیک‌ها باید برای آن شخص سفارشی شوند. هوش مصنوعی فاصله بسیار زیادی دارد تا بتواند کار موثری در این رابطه انجام دهد.
نوآوری در فناوری‌های سلامت روان
در حال حاضر به معنای واقعی کلمه شاهد انفجار اپلیکیشنهای سلامت روان، ذهن‌آگاهی و مراقبه هستیم. این بخشی از واکنش به این واقعیت است که جامعه در نهایت مسائل مربوط به بهداشت رفتاری و سلامت روان را به رسمیت می‌شناسد و انگ‌زدایی از آن شروع شده است.
تقاضا و نیاز به خدمات سلامت روان افزایش یافته است و فناوری به این موضوع کمک کرده است. در این میان همه‌گیری کووید-19 نیز نقش مهمی در این اقبال ایفا کرده است. همه‌گیری، توجه بخش نوآوری را به حوزه سلامت روان جلب کرده و حتی بیمه‌های سلامت نیز به دنبال پوشش بیشتر این نوع برنامه‌ها و انواع برنامه‌های بهداشت رفتاری پیشگیرانه هستند.
امروزه بسیاری از کارفرمایان لزوم اهمیت نیروی کار سالم را دریافته‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که داشتن یک برنامه بهداشت روانی خوب برای حمایت از افرادی که با چالشهایی روبرو هستند می‌تواند منجر به وفاداری کارکنان و افزایش بهره‌وری شود. استارتاپ‌های متعددی شکل گرفته که به آموزش و ارائه خدمات سلامت روان برای کارکنان شرکت‌ها می‌پردازند.
درباره پادکست
پادکست Healthcare IT today، یکی از مجموعه فعالیت‌های تخصصی گروه the Healthcare IT Today است. در هر اپیزود، متخصصان و فعالان حوزه‌های مختلف علوم پزشکی و صنعت سلامت، درباره اخبار فناوری اطلاعات سلامت صحبت میکنند. تاکنون 70 اپیزود از این پادکست منتشر شده است.
