تحول دیجیتال سلامت در سطح وسیع می‌کوشد تا با استفاده از ابزارهای دیجیتال، چگونگی تعامل و نقش‌های بازیگران مختلف در نظام سلامت را به گونه‌ای تغییر دهد که کارایی و بهره‌وری سیستم، سطح رضایت بیماران و گروه درمانی و سطح سلامت عمومی افزایش یابد و میزان تاب‌آوری سیستم سلامت در تقابل با مشکلات و معضلات سلامت و همچنین مشکلات غیرقابل پیش‌بینی مانند همه‌گیری‌ها به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
فناوری‌های دیجیتال اولین بار توسط غول‌های تکنولوژی مانند Google و Apple به حوزه‌ی سلامت معرفی شدند. این رویکرد جدید تلاش کرد تا نیازهای بیمار را در مرکز توجه خود قرار دهد و وابستگی بیماران و افراد عادی به سیستم سنتی سلامت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
با شروع همه‌گیری کرونا، اهمیت و ضرورت این تحول در تمامی ابعاد نظام سلامت بیش از پیش آشکار شد چنان که ظرف مدت یک سالی که از شروع این همه‌گیری می‌گذرد، تحول دیجیتال در تمامی سطوح سیستم سلامت در حال وقوع است.
در حال حاضر با اطمینان می‌توان گفت که این تحول پایدار خواهد بود و هیچ بازگشتی به سیستم سنتی سلامت وجود ندارد. (+)
تحول دیجیتال در دنیای سلامت
پیاده‌سازی تحول دیجیتال در حوزه‌ی سلامت از دو جنبه‌ی درون‌سازمانی و میان‌سازمانی قابل بررسی است. در رویکرد اول فرایندهای درون‌سازمانی مورد بررسی قرار می‌گیرند و بررسی می‌شود که یک سازمان برای افزایش بهره‌وری و رسیدن به ارزش نهایی (رضایت بیمار و تطابق با ساختار پرداخت ارزش‌محور) چگونه می‌تواند از فناوری‌های دیجیتال بهره برد.
رویکرد دوم نگاهی جامع دارد و سعی می‌کند تمامی جوانب و بازیگران درگیر در اکوسیستم سلامت را درنظر بگیرد و به این ترتیب به مدلی جامع از وضعیت اکوسیستم، آینده و نیازهای اصلی آن برسد.
با اینکه رویکرد اول برای پیاده‌سازی تحول دیجیتال و رسیدن به کارکرد موردنظر ضروری و حتی حیاتی است اما تغییر پایدار در ساختار ارزشی سیستم سلامت در گروی توجه به رویکرد دوم یا همان رویکرد میان‌سازمانی است.
پیش از بررسی تغییر و تحول در صنعت سلامت لازم است به تفاوت دو مفهوم سیستم و اکوسیستم سلامت توجه کنیم.
سیستم سلامت مطابق با تعریف مجموعه‌ای از سازمان‌ها، مراکز و افرادی است که با هدف ارائه‌ی خدمات سلامت به جامعه‌ی هدف خود فعالیت می‌کنند. در این تعریف افرادی که نیازمند خدمات تشخیصی – درمانی هستند، به‌عنوان مشتریان سیستم درنظر گرفته می‌شود و هدف اصلی این سیستم ارائه‌ی بهترین خدمات به این افراد است.
در مقابل تعریف فوق، مفهوم اکوسیستم سلامت قرار دارد. طبق تعریف، اکوسیستم سلامت شامل تمامی سازمان‌ها و افراد ارائه‌دهنده خدمات سلامت، تسهیل‌کنندگان ارائه‌ی خدمات و همچنین تک‌تک افراد جامعه اعم از افراد بیمار و سالم می‌شود. این اختلاف کوچک در تعریف مفهوم اکوسیستم به تفاوتی بزرگ در عملکرد منجر می‌گردد. در رویکرد دوم افراد جامعه نه به‌عنوان مشتری بلکه به‌عنوان بازیگری فعال و بسیار مهم در این اکوسیستم لحاظ می‌شوند.
با درنظر داشتن تعاریف فوق می‌توان مفهوم تحول دیجیتال در سلامت را بهتر بیان نمود. تحول دیجیتال می‌کوشد تا با استفاده از ابزارهای دیجیتال سیستم سنتی سلامت را به یک اکوسیستم فعال تبدیل نماید.
برای رسیدن به این مهم، تحول دیجیتال نقش‌ها و بازیگران اصلی و تاثیرگذار در اکوسیستم سلامت و تعاملات میان آن‌ها را متحول می‌کند و جایگاه سنتی سازمان‌ها و گروههای هدف را دستخوش تغییری بنیادین می‌نماید.
در ادامه‌ی این مقاله ابتدا به بررسی نقش‌های سنتی سیستم سلامت و نقش‌های نوینی که در نتیجه‌ی تحول دیجیتال به اکوسیستم سلامت اضافه می‌شود، می‌پردازیم و سپس بر اساس این دسته‌بندی، زنجیره‌ی ارزش نوین سلامت را بررسی می‌کنیم.
نقش‌های سنتی در سیستم سلامت
در بررسی سازمان‌ها و گروههای فعال در سیستم سلامت، می‌توان ۱۰ نقش اصلی را مشخص کرد که هر کدام شامل بازیگران متعدد هستند. در ادامه به بررسی این نقش‌ها و بازیگران فعال در هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم(+).
دریافت‌کنندگان خدمات سلامت
بیمار
بیمار، فردی است که خدمات سلامت شامل خدمات تشخیصی، درمانی و بازتوانبخشی را از ارائه‌دهندگان خدمت سلامت دریافت می‌کند. بیماران یا به‌صورت مستقیم یا از طریق شرکت‌های بیمه هزینه‌ی خدمات سلامت را پرداخت می‌کنند.
واسط‌های مالی
شرکت‌های بیمه
شرکت‌های بیمه در ازای دریافت هزینه از بیماران، سازمان‌ها و دولت، متعهد می‌شوند تا هزینه‌های درمان را به ارائه‌دهندگان خدمات سلامت بازپرداخت نمایند. در حال حاضر این شرکت‌ها می‌کوشند تا با ایجاد انگیزه برای حفظ و ارتقای وضعیت سلامت افراد تحت پوشش خود، هزینه‌های درمانی را کاهش دهند.
داروخانه
داروخانه‌های زنجیره‌ای در واقع فروشگاه ارائه‌ی محصولات سلامت هستند و ممکن است بر اساس کالایی که می‌فروشند یا تعداد فروشگاه‌های فعالی که دارند، تقسیم‌بندی شوند.
خریدارها
توزیع‌کنندگان
توزیع‌کنندگان یا فروشندگان عمده ذینفعانی هستند که بدون شرکت در فرایند تولید، در قالب یک شرکت مستقل محصول تولیدشده را در اختیار شرکت‌ها و مراکز تحت قرارداد یا خرده‌فروشان قرار می‌دهند. کاربر نهایی معمولا در گروه مشتریان هدف توزیع‌کنندگان جای ندارد. توزیع‌کنندگان به‌عنوان واسطه عمل کرده و جریان محصول، اطلاعات و پرداخت مالی را تسهیل می‌کنند.
سازمان‌های خرید گروهی
این سازمان‌ها با درنظر گرفتن و تجمیع نیازهای گروههای هدف مختلف محصولات مشخصی را در تعداد زیاد و با قیمت پایین‌تر خریداری می‌کنند. این سازمان‌ها همچنین با کاهش هزینه‌های جست‌وجو و انتقال مالی هزینه‌ی خرید محصول را باز هم کمتر می‌کنند. سازمان هیئت امنای ارزی نمونه‌ای از این سازمان در ایران است.
تولیدکنندگان
تولیدکنندگان دارو
تولیدکنندگان دارو روی کشف، توزیع، تولید و تجاری‌سازی داروها متمرکز بوده و در تعامل مستقیم با پزشکان، داروخانه‌ها و سازمان‌های خرید گروهی هستند.
تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی
تمامی شرکت‌هایی که به طراحی، ساخت، تولید و تجاری‌سازی تجهیزات و لوازم مورد استفاده در خدمات تشخیصی و درمانی مشغول هستند، در این گروه قرار می‌گیرند. بسته به ماهیت و نوع این تجهیزات، مشتریان هدف می‌توانند در گروه پزشکان، مراکز درمانی، سازمان‌های خرید گروهی و حتی بیماران قرار گیرند.
ارائه دهندگان خدمات سلامت
بیمارستان‌ها
بیمارستان، سازمانی است که تمامی خدمات تشخیصی، درمانی، جراحی و مراقبت‌های تخصصی را برای افراد بیمار و مجروح فراهم می آورد.
متخصصان
پزشکان خدمات سلامت شامل تشخیص، تجویز نسخه‌ی درمانی، جراحی و غیره را روی بیمار انجام می‌دهند. متخصصان شامل پزشکان، گروه پرستاری، بهیاران، دندان‌پزشکان، توانبخشان و غیره هستند.
کلینیک‌ها
کلینیک‌ها مراکز مستقل یا بخشی از بیمارستان هستند که خدمات سرپایی را به متقاضیان ارائه می‌دهند.
مراکز تشخیصی
مراکز تشخیصی مراکز مستقلی هستند که خدمات تشخیصی شامل آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص طبی، رادیولوژی و تصویربرداری پزشکی و پزشکی هسته‌ای را ارائه می‌دهند.
مراکز نگهداری و مراقبت از سلامت
مراکز نگهداری از سالمندان و معلولین برای افرادی طراحی شده‌اند که نیازی به بستری در بیمارستان ندارند اما امکان نگهداری از آن‌ها در منزل فراهم نیست.
پژوهش
مراکز پژوهشی
این مراکز شامل سازمان‌ها و دانشگاه‌هایی هستند که هدف آن‌ها فعالیت در راستای نوآوری و همکاری در فرایند تحقیق و توسعه در حوزه‌ی سلامت (چه دانشگاهی و چه تجاری) است.
قانون‌گذاران
سازمان‌های رگولاتوری
متولیان امر اعطای مجوز و رگولاتوری با تکیه بر استانداردهای مورد تایید، تجهیزات و فرایندهای موجود را بررسی می کنند و دسترسی بیمار به بالاترین سطح خدمات را تضمین می‌نمایند.
دولت
دولت‌ها با استفاده از درآمد ایجادشده از مالیات هزینه‌های ارائه‌دهندگان خدمات سلامت را تامین می‌کنند.
سرمایه‌گذاران و مشاوران
مشاوران کسب و کار
این گروه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در زمینه‌ی استراتژی‌های مرتبط با بهبود و توسعه‌ی کسب‌وکار مشاوره می‌دهند.
سرمایه‌گذاران
سرمایه‌گذاران شرکت‌های سهامی خاص هستند که با سرمایه‌گذاری در سازمان‌ها و مراکز ارائه‌دهنده‌ی خدمات سلامت به دنبال رسیدن به سهم بیشتری از بازار هستند. این شرکت‌ها به طور معمول در مراکز شناخته‌شده با جریان درآمدی پایدار سرمایه‌گذاری می‌کنند.
مدیریت تحلیل داده‌های سلامت برای ارائه‌دهندگان خدمات سلامت
سیستم‌های اطلاعات اداری و اجرایی
این سیستم‌ها وظیفه‌ی مدیریت تمامی فرایندهای اداری، مالی و قانونی در سازمان ارائه‌دهنده‌ی خدمات سلامت را برعهده دارند. از جمله وظایف این سیستم‌ها جمع‌آوری اطلاعات بیمار، پذیرش و ترخیص بیماران و پیگیری بازپرداخت از طریق بیمه است.
سیستم اطلاعات درمانی
سیستم اطلاعات درمانی با این هدف طراحی شده است که پشتیبانی فرایندهای درمانی سازمان ارائه‌دهنده‌ی خدمات را برعهده گیرد. پرونده‌ی الکترونیکی سلامت، سیستم بایگانی تصاویر پزشکی (PACS) و سیستم ثبت رایانه‌ای دستورهای پزشکی از جمله مهم‌ترین انواع این سیستم هستند.
گروههای سیاسی و انسان‌دوستانه
سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO)
سازمان‌های مردم‌نهاد با هدف بهبود وضعیت سلامت عمومی جامعه فعالیت‌هایی از جمله انتقال نگرانی‌های جامعه در حوزه‌ی سلامت به سطح حکومتی، پایش اجرای صحیح سیاست‌های سلامت و غیره را برعهده دارند.
سازمان‌های خیریه
سازمان خیریه، یک سازمان غیرانتفاعی است که می‌تواند با تکیه بر ثروت شخصی یا با جمع‌آوری کمک‌های مردمی اهداف خیرخواهانه‌ی خود را تامین نماید.
اتحادیه
اتحادیه‌ها گروه‌هایی هستند که اعضای آن با اهداف مشترک سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی دور یکدیگر جمع شده‌اند.
سیستم سنتی سلامت در یک نگاه
مهم‌ترین ویژگی ساختار حاضر، محوریت ارائه‌ی خدمات به‌عنوان ارزش است. در این مدل، جریان مالی به ازای ارائه‌ی خدمات بیشتر به بیمار افزایش می‌یابد و سودآوری در گروی این مسئله است.
مسئله‌ی مهم دیگر رویکرد کنونی سیستم سلامت به‌ویژه در مورد رابطه‌ی سیستم سلامت با بیمار است. در این رویکرد که بیشتر والدگونه و تک‌بعدی نامیده می شود، پزشک دانای مطلق است و کاملا بر فرایند درمان تسلط دارد. در این ساختار بیمار نقش فعالی در حفظ یا بازیابی وضعیت سلامت خود ندارد و تنها موظف است از دستور پزشک تبعیت نماید. این رویکرد با ساختار ارزش سیستم سلامت در هماهنگی کامل قرار دارد و حتی سبب ایجاد هم‌افزایی میان این دو عامل می‌گردد.
این ساختار قدیمی و متداول مشکلات فراوان به همراه دارد. مهم‌ترین این مشکلات عدم شفافیت، کاهش رضایت بیمار و تحمیل هزینه‌های غیرضروری به سیستم سلامت است. در این ساختار برای دریافت هزینه‌ی بیشتر باید خدمات بیشتری ارائه داد، به همین دلیل تعداد آزمایش‌های غیرضروری رشد سرسام‌آوری داشته که فشار و هزینه‌ی بالایی را به سیستم سلامت و به‌ویژه بیمار وارد می‌کند و لزوما به افزایش رضایت آن‌ها منجر نمی‌شود.
ساختار جدید اکوسیستم سلامت
همان‌گونه که اشاره شد، تحول دیجیتال به شکل مستقیم بر تعاریف و نقش‌های اصلی و بازیگران فعال در حوزه‌ی سلامت، چگونگی تعامل آن‌ها و ارزش جابه‌جاشده تاثیر می‌گذارد؛ به عبارتی چرخه‌ی ارائه‌ی ارزش را تغییر می‌دهد. این تغییر ساختار نقش‌های قدیمی و سنتی مانند تولیدکننده، خریدار، سرمایه‌گذار و غیره را دگرگون می‌کند و نقش‌های جدیدتری را به این اکوسیستم نوین اضافه خواهد کرد.
برای اینکه این تغییر ساختار را بهتر متوجه شویم، در ابتدا نقش‌های جدید اکوسیستم سلامت دیجیتال و بازارهای هدف برای هر نقش را تعیین می‌کنیم (+).
پلتفرم‌های تبادل اطلاعات
گروه های ارتباطی آنلاین
گروههای ارتباطی آنلاین فرصتی را فراهم می آورند تا اعضا و افراد ذینفع اطلاعات و تجربه‌های مهم و مفید را در مورد وضعیت سلامت، شرایط روحی و درمان‌های محتمل را با افرادی با علایق و اهداف مشابه، به اشتراک بگذارند و حمایت کافی را به دست آورند.
پلتفرم‌های آموزشی آنلاین
این پلتفرم‌ها با هدف ارائه‌ی اطلاعات جدید و آموزش ابزار نوین به‌عنوان پشتیبان سیستم آموزشی متداول استفاده می‌شوند. دانشجویان پزشکی از این پلتفرم برای آموزش مهارت و دانش مورد نیاز استفاده می‌کنند. بیماران می‌توانند درباره‌ی بیماری‌های مختلف، درمان‌های متداول و سیستم‌های پشتیبانی از بیمار اطلاعات کافی کسب کنند و پزشکان می‌توانند تجربه‌های منحصربه‌فرد و اطلاعات جدید را به اشتراک بگذارند.
پلتفرم انتخاب پزشک و دریافت زمان مشاوره
همان‌گونه که از عنوان این دسته پیداست، این نوع از پلتفرم امکان جست‌وجو میان متخصصان را فراهم می‌آورد و به کاربران اجازه می‌دهد به‌صورت آنلاین به عملکرد هر متخصص امتیاز بدهند و در صورت تمایل وقت مراجعه دریافت نمایند.
سرویس ارائه‌ی خدمت سلامت از راه دور
تله‌مدیسین
تمامی پلتفرم‌هایی که امکان مشاوره، بررسی تشخیصی، ارائه‌ی راهکار درمانی و پایش بیمار را به‌صورت آنلاین و از راه دور فراهم می‌آورند در این دسته قرار می‌گیرند.
تحلیل نشانگرهای زیستی
همه‌ی شرکت‌هایی که امکان دریافت و ارسال نشانگرهای زیستی را در منزل و در شرایطی از خارج محیط آزمایشگاه فراهم می‌آورند، در این دسته قرار می‌گیرند. نشانگرهای زیستی می‌توانند اطلاعات کاملی درباره‌ی وضعیت سلامت افراد مانند حساسیت‌های غذایی، متابولیسم یا احتمال ابتلا به بیماری‌های مشخصی را آشکار نمایند.
اپلیکیشن‌های هوشمند برای مراقبت شخصی
این اپلیکیشن‌ها به کاربر این امکان را می‌دهد تا بدون دخالت مستقیم پزشک پایش یا کنترل وضعیت سلامت خود را برعهده گیرد. این اپلیکیشن‌ها همچنین اطلاعات بروز و مفید پزشکی و پیشنهادهای عملی برای بهبود وضعیت سلامت افراد را به‌صورت شخصی‌سازی‌شده در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.
فناوری‌های جمع‌آوری داده
پوشیدنی‌ها (اینترنت اشیا)
پوشیدنی‌ها سخت‌افزارهایی هستند که پارامترهای مرتبط با وضعیت سلامت افراد را در شرایط عادی و زندگی روزمره جمع‌آوری می‌کنند و به یک سیستم جمع‌آوری و تحلیل مرکزی می‌فرستند. این داده‌ها ممکن است برای استفاده‌ی شخصی یا پایش از راه دور توسط پزشک استفاده شود.
کیت آزمایشگاهی خانگی
این کیت‌ها برای گرفتن نمونه‌ی آزمایشگاهی در منزل و فرستادن آن به آزمایشگاه طراحی شده‌اند.
گوشی‌های هوشمند
گوشی‌های هوشمند به انواع حسگرها مجهز هستند. جمع‌آوری، ادغام و تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از این حسگرها امکان بررسی وضعیت‌های مختلف مرتبط با سلامت مانند سطح استرس، میزان فعالیت و الگوی خواب را ممکن می‌سازد.
سیستم‌های بلاک‌چین برای ثبت اطلاعات شخصی سلامت
این نوع پلتفرم با کسب رضایت افراد، اطلاعات شخصی سلامت آن‌ها را دریافت و با حفظ محرمانگی در اختیار متقاضیان از جمله محققان، شرکت‌های بیمه و غیره قرار می‌دهد. این پلتفرم‌ها با تکیه بر توانایی منحصر به‌فرد فناوری بلاک‌چین، محرمانگی دادگان دریافت‌شده را تضمین می‌کنند.
واسطه‌های بازار
تجارت الکترونیک سلامت
تمام شرکت‌هایی که محصولات و خدمات سلامت را به‌صورت دیجیتال ارائه می‌کنند، در این گروه قرار می‌گیرند.
تجویز نسخه‌ی الکترونیکی
تمامی نرم‌افزارهایی که امکان تجویز، فرستادن نسخه و تایید آن توسط داروخانه را فراهم می‌آورند، در این دسته قرار می‌گیرند. این نرم‌افزارها از خطای انسانی در تحویل دارو به بیمار جلوگیری می‌کند و به بهبود زنجیره‌ی توزیع دارو کمک فراوانی می‌کند.
تنظیم‌کننده‌ی برنامه‌ی جامع سلامت
یک برنامه‌ریز سلامت (فرد یا اپلیکیشن) به کارفرمایان کمک می‌کند تا بر اساس نیازهای کارمندان و امکانات موجود، بهترین برنامه‌ی حمایتی سلامت را انتخاب نمایند.
تحلیل و مدیریت داده برای ارائه‌دهندگان خدمت سلامت
برنامه‌ی هوشمند مدیریت سلامت جامعه
این برنامه با استفاده از ابزارهای هوشمند محاسباتی (به‌ویژه هوش مصنوعی) داده‌های سلامت جامعه را بررسی می‌کند و یک برنامه‌ی عملیاتی برای بهبود وضعیت سلامت افراد و کاهش خطر ناشی از بحران‌های سلامت ارائه می‌دهد.
برنامه‌های تشخیص هوشمند
این نوع برنامه‌ها با تکیه بر دادگان واقعی، مدلی هوشمند (به‌طور عمده مبتنی بر هوش مصنوعی) طراحی می‌کنند که می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مختلف و گاهی نادر به گروه درمان کمک نماید.
مشاوران و سرمایه‌گذاران
شتابدهنده/ هاب نوآوری/ انکوباتورها
این مراکز با ارائه‌ی خدمات مشاوره، سرمایه‌ی اولیه و خدمات مختلف به استارتاپ های حوزه سلامت و شرکت‌های نوپا کمک می‌کنند محصولات نوآورانه‌ی خود را در حوزه‌ی سلامت دیجیتال طراحی و عرضه نمایند.
اکوسیستم نوین سلامت در یک نگاه
همانطور که اشاره شد، سیستم سنتی سلامت ناکارآمدی و معضلات فراوانی دارد. برطرف نمودن این مشکلات تنها با تغییر نقش‌ها و افزودن بازیگران جدید ممکن نمی‌شود و تحول واقعی با تغییر در ارزش پیشنهادی و ساختار چرخه‌ی ارزش ممکن خواهد بود.
این تغییر بنیادین با معرفی مدل درآمدی مراقبت مبتنی بر ارزش (Value-based Care) آغاز شد (+). این رویکرد که در ابتدا در ایالات متحده مطرح شد، مدلی از پرداخت است که در آن ارائه‌دهندگان خدمت (بیمارستان‌ها، پزشکان، کلینیک‌ها و غیره) تنها در ازای کیفیت خدمت ارائه‌شده به بیمار و میزان اثربخشی آن هزینه دریافت خواهند کرد. در این مدل جدید، رضایت بیمار به یک عامل مرکزی و بسیار مهم تبدیل شده است و پزشک و کادر درمان موظف هستند تنها در صورت ضرورت و رضایت بیمار خدمتی را عرضه نماید.
با در نظر داشتن ساختار جدید می‌توان هدف نوآورانه و مخرب تحول دیجیتال را بهتر و دقیق‌تر بیان نمود. فناوری‌های دیجیتال می‌کوشند تا با توانمندسازی و تفویض قدرت تصمیم‌گیری به بیمار و تغییر جایگاه پزشک از نقش یک والد تصمیم‌گیرنده به یک مشاور دانا ساختار ارزشی سیستم سلامت را متحول کنند. این تحول ساختار سیستم سلامت را به گونه ای بازسازی می‌کند که رضایت بیمار و کیفیت و کارایی خدمات سلامت ارائه‌شده به یک ارزش مرکزی و اصلی در سیستم سلامت تبدیل شوند.
با درنظر داشتن این مهم و توجه به نقش‌ها و بازیگران جدید معرفی شده در اکوسیستم نوین سلامت می‌توان چرخه‌ی ارزش را در اکوسیستم نوین سلامت بازتعریف کرد.
زنجیره ارزش در اکوسیستم نوین سلامت
تحول مفهوم گزاره‌ی ارزش در دنیای سلامت دیجیتال
آنچه تحول دیجیتال سلامت را از تغییرات تکنولوژیک متمایز می‌کند، تحول ساختارشکن و تخریب‌گر آن در اصول بنیادین سیستم سلامت است. یکی از مهم‌ترین تغییراتی که این تحول به دنبال دارد، تغییر قابل‌توجه معنای ارزش است.
درمان قرن‌ها است که مهم‌ترین اتفاق و هسته‌ی مرکزی سیستم سلامت به حساب می‌آید، در نتیجه با همین نگاه و از آنجا که بیمارستان مهم‌ترین مرکز ارائه‌ی خدمات درمانی است، این مراکز مهم‌ترین و مرکزی‌ترین عنصر در سیستم سلامت هستند. با نگاه به نقش‌های سنتی سیستم سلامت به خوبی می‌بینیم که چگونگی ارائه‌ی خدمات و ساختار ارتباطی تمامی نقش‌های سنتی سلامت با محوریت ارائه‌ی خدمات در محیط بیمارستان طراحی شده است.
آنچه تحول دیجیتال به همراه داشته، تغییر افق دید اکوسیستم سلامت و توجه و تمرکز بر مفهوم پیشگیری و ارتقای سطح سلامت جامعه است، به گونه‌ای که نیاز به حضور در محیط بیمارستانی به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.
برای اینکه این موضوع بهتر تبیین شود کافی است به نقش‌های جدید در اکوسیستم سلامت دیجیتال نگاهی انداخت. بخشی از این نقش‌های جدید به توسعه و تولید ابزاری برای بهبود مراقبت شخصی می‌پردازند؛ اپلیکیشن‌های هوشمند سلامت و ابزارهای تحلیل داده که امکان ارزیابی وضعیت سلامت و امکان ابتلا به بیماری‌های مختلف را فراهم می‌آورند، در این دسته قرار دارند.
بخش دیگری از نقش‌ها به تحلیل داده‌های کلان و پیش‌بینی وقوع بحران‌های سلامت می‌پردازند و به این ترتیب امکان پیشگیری و جلوگیری از وقوع بحران را در اختیار اکوسیستم سلامت قرار می‌دهند.
این تغییر ارزش به تنهایی می‌تواند تاثیر و اهمیت نقش‌های سنتی را به‌صورت بنیادین متحول نماید. بیمارستان‌ها دیگر نقش مرکزی در این اکوسیستم جدید ندارند و به‌عنوان آخرین نقطه‌ی ارتباطی افراد جامعه با اکوسیستم سلامت شناخته می‌شوند. با افزایش دانش بیمار درباره‌ی وضعیت سلامت فردی خود، جایگاه پزشکان نیز به جایگاه یک مشاور تغییر می‌یابد و ارائه‌ی مشاوره در مورد راهکارهای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها به بخشی از وظایف آن‌ها تبدیل می‌گردد.
تحول راهکارهای کسب ارزش در دنیای سلامت دیجیتال
تغییر ساختار هزینه در اکوسیستم سلامت
یکی از مهم‌ترین اثرات تحول دیجیتال، افزایش تعداد نقش‌ها و بازیگران در اکوسیستم سلامت است. با قرار گرفتن این بازیگران جدید در زنجیره‌ی ارزش سلامت، تعداد خدمات سلامت افزایش می‌یابد که این موضوع می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های سلامت برای افراد گردد. مسئله‌ای که باید به آن توجه داشت این است که هزینه‌های یادشده در راستای پیشگیری از وقوع بیماری و ارتقای سطح سلامت افراد به مجموع هزینه‌های سلامت اضافه می‌شوند. این به معنی آن است که با اینکه در ابتدا ممکن است هزینه‌های سلامت به ازای هر فرد افزایش یابد اما در نهایت و با بهبود وضعیت سلامت افراد مجموع هزینه‌ها به‌صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد.
تغییر ساختار درآمد نقش‌های سنتی سلامت
در اکوسیستم نوین سلامت، ساختار درآمد بازیگران فعال در نقش ارائه‌دهندگان خدمات درمانی به شکل قابل توجهی تغییر می‌یابد.
این بازیگران در وهله‌ی اول باید جایگاه خود را زنجیره‌ی ارزش سلامت بازتعریف کنند و با ارتباط متقابل با دیگر بازیگران در نقش‌های جدید بکوشند تا خدمات خود را با نیازهای جدید در اکوسیستم نوین سلامت همراستا نمایند. این موضوع به تنهایی هزینه‌های قابل توجهی را به ارائه‌دهندگان خدمات سلامت تحمیل می‌کند و حاشیه‌ی سود آن‌ها را کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر با بهبود وضعیت سلامت افراد و کاهش نیاز به مداخلات درمانی، تعداد مراجعان به مراکز درمانی کاهش می‌یابد که منجر به کاهش درآمد این مراکز می‌گردد.
با درنظر گرفتن این شرایط می‌توان نتیجه گرفت که با وجود اینکه حضور بیمارستان‌ها و دیگر مراکز مشابه به‌عنوان مرجع ارائه جامع خدمات تشخیصی درمانی در اکوسیستم سلامت ضروری است، اما نقش آن‌ها در این اکوسیستم به مراتب کمرنگ‌تر خواهد بود. در این دنیای جدید وجود مراکز درمانی بزرگ با تعداد تخت بالا چندان به‌صرفه نیست.
آنچه سازمان‌های فعال در نقش ارائه‌دهنده‌ی خدمات سلامت به آن نیاز دارند، بازتعریف نقش خود در زنجیره‌ی ارزش اکوسیستم سلامت دیجیتال و همراستایی با این تحول است. برای رسیدن به این مهم افزون بر ایجاد همکاری متقابل با بازیگران در نقش‌های جدید، این سازمان‌ها می‌توانند با اتخاذ رویکرد تحول دیجیتال درون‌سازمانی، هزینه‌های خود را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش دهند و به این ترتیب حاشیه‌ی سود مناسب خود را به دست آورند.
شخصی‌سازی هزینه‌های سلامت
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تحول دیجیتال، شخصی‌سازی خدمات سلامت و تطبیق تمامی خدمات با نیازهای شخصی هر فرد است. این موضوع در تعیین هزینه‌های درآمد برای هر فرد نیز می‌تواند موثر باشد. با اینکه در شرایط کنونی رسیدن به این وضعیت چندان باورپذیر نیست اما می‌توان آینده سلامت را این‌گونه تصور کرد که در آن بسته‌های حمایتی و بسته‌های خدمات سلامت و بیمه بر اساس نیاز هر شخص و با توجه به پیش‌بینی هزینه‌های محتمل برای وی تنظیم گردد.
تحول راهکارهای ارائه‌ی ارزش در دنیای جدید سلامت
گسترش کسب‌وکارهای مبتنی بر پلتفرم
تحول دیجیتال، دنیای سلامت را به یک شبکه‌ی به‌هم پیوسته از ارائه‌کنندگان خدمات تبدیل خواهد کرد که هدف اصلی آن‌ها پیشگیری از وقوع بیماری و ارتقای سطح سلامت جامعه است. بسیاری از این خدمات خارج از محیط‌های تشخیصی – درمانی و حتی بدون حضور یک متخصص انجام می‌گردد. در این شرایط پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری و تبادل اطلاعات نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این پلتفرم‌ها به افراد اجازه می‌دهند تا اطلاعات و تجربه‌های مفید خود را در مورد فرایند درمان یا استفاده از خدمات سلامت به اشتراک بگذارند. از سوی دیگر متخصصان با استفاده از پلتفرم‌ها ضمن به اشتراک گذاشتن تجربه و دانش خود، می‌توانند از آموزش‌های مختلف بهره‌مند شوند یا خدمت خود را به مشتریان معرفی نمایند.
یکی از مهم‌ترین نقش‌های پلتفرم‌ها ایجاد امکان مشاوره از راه دور و تله‌مدیسین است که ضمن بهبود و ارتقای سطح خدمات به افراد جامعه، در ایجاد برابری و دسترسی یکسان به خدمات سلامت میان اقشار مختلف جامعه نقش مهمی ایفا می‌کند.
گسترش سلامت از راه دور و افزایش دسترسی به خدمات سلامت
در سیستم سنتی سلامت، ارائه‌ی خدمت تنها از راه ارتباط و تعامل مستقیم بیمار و کادر درمان امکان‌پذیر بود. با معرفی و قدرت گرفتن مفهوم سلامت از راه دور این مسئله به‌صورت بنیادین در حال تحول است. با گسترش فناوری‌های دیجیتال و امکانات گسترده‌ای که در اختیار افراد قرار می‌دهند، نیاز به دسترسی سریع در زمان و مکان دلخواه میان مشتریان صنعت سلامت افزایش یافته است و این نیاز به خوبی توسط پلتفرم‌های ارائه‌ی خدمات از راه دور ممکن شده است.
افزون بر تغییر راهکار ارائه‌ی خدمات، دسترسی آزاد به اطلاعات پزشکی و سلامت و امکان دریافت نظر تخصصی چندین متخصص، جایگاه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت و کادر درمان را در اکوسیستم جدید سلامت تغییر داده است.
برخلاف دیدگاه عمومی، این پلتفرم‌ها به هیچ‌وجه نمی‌توانند به‌طور کامل جایگزین کادر درمان شوند بلکه فرصتی را فراهم می‌آورند که کادر درمان با استفاده از امکانات منحصر به‌فرد این فناوری و پلتفرم‌ها کیفیت ارائه‌ی خدمات خود را ارتقا داده و نیازهای جدید جامعه‌ی هدف را تامین نماید. از جمله مهم‌ترین این مزیت‌ها هدایت بیمار به سمت مشارکت فعال در فرایند درمان و حتی درگیر شدن خانواده و نزدیکان در این فرایند است.
توانمندسازی بیمار
بیمار در سیستم سنتی سلامت، جایگاهی کاملا غیرفعال دارد. در این سیستم بیمار تنها در شرایط بیماری با پزشک در ارتباط است و پیش و پس از آن معمولا ارتباطی با سیستم درمان ندارد. این موضوع به این معنی است که پزشک و کادر درمان هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره‌ی وضعیت سلامت بیمار در برهه‌های زمانی میان مراجعه‌ها ندارد. از سوی دیگر نقش بیمار هنگام درمان معمولا بسیار غیرفعال است و بیمار تنها دریافت‌کننده‌ی اطلاعات است. این سیستم سبب شده است تا بیمار به‌طور کامل به سیستم درمان به‌ویژه کادر درمان وابسته باشد.
تحول دیجیتال از چند جنبه‌ی مختلف به این موضوع نزدیک می‌شود و آن را متحول می‌کند. در وهله‌ی اول با ارائه‌ی اطلاعات دقیق و منطقی به بیمار دانش وی را نسبت به بیماری و شرایط درمان بیشتر می‌کند؛ بدین ترتیب بیمار این توانایی را پیدا می‌کند تا به‌طور فعال با پزشک تعامل داشته باشد و با پرسش و درخواست مشاوره‌ی دقیق‌تر، نقش فعالی در تصمیم‌گیری در زمینه‌ی فرایند درمان بر عهده گیرد.
از سوی دیگر با دسترسی به برنامه‌های هوشمند در زمینه‌ی مراقبت شخصی و تلفن‌های همراه، بیمار می‌تواند به‌طور فعال وضعیت سلامت خود را پایش نموده و مدیریت سلامت خود را در دست بگیرد.
پلتفرم‌های ارتباط با پزشک، همچنین امکان ارتباط با پزشک را در زمان و مکان دلخواه بیمار فراهم می‌آورد و این به ارتباط بیشتر و مداوم این دو گروه می‌انجامد؛ مسئله‌ای که در گذر زمان منجر به بهبود وضعیت سلامت و همچنین رضایت بیمار می‌شود.
جمع بندی
با درنظر گرفتن تغییرات عنوان‌شده در چرخه‌ی ارزش و نقش‌ها و بازیگران جدید و موثر در مسیر تحول دیجیتال سلامت، هر کدام از سازمان‌های فعال در نقش‌های سنتی در سیستم سلامت برای ادامه‌ی حیات و حضور در اکوسیستم نوین سلامت دیجیتال، باید جایگاه و نقش خود را در این اکوسیستم جدید بازتعریف نمایند. این تغییر جایگاه لزوما به معنی استفاده از یک تکنولوژی دیجیتال نیست، بلکه تغییری در فرهنگ و عملکرد سازمان و حرکت به سمت یک رویکرد بیمارمحور است.
